Poniższym wpisem rozpoczynam nowy cykl artykułów dotyczących kreatywnych pomysłów i praktycznych pomocy do nauki, terapii lub zabawy z dzieckiem. Znajdą się w nim inspiracje własne, współpracujących ze mną twórczych rodziców, jak i podpatrzone w środowisku pedagogiczno-logopedycznym sprawdzone techniki, gry, zabawy i pomoce wykorzystywane w pracy.
Nauka czytania i muzyka
Mama jednej z moich podopiecznych, z wykształcenia muzyczka i plastyczka, połączyła naukę czytania z grą na dzwonkach melodycznych (potocznie, choć błędnie, nazywanych cymbałkami). Alfabet muzyczny, czyli zestaw liter alfabetu łacińskiego, którymi oznacza się dźwięki (c, d, e, f, g, a, h) zastąpiła sylabami różnych paradygmatów.
Granie pojedynczych sylab, ich sekwencji lub wygrywanie całych melodii na dzwonkach jest kwestią kreatywności rodzica/terapeuty oraz wytrwałości dziecka. Samodzielne eksperymenty młodych muzyków, a za razem czytelników, z tworzeniem akompaniamentu też okazują się być świetną zabawą i nauką w jednym.
Na zdjęciach kolorystyka sztabek dzwonków odpowiada kolorystyce tła tafelków, na których zapisane zostały sylaby (wykorzystano grę planszową „Pstro” marki Trefl). Przygotowując podobne ćwiczenia, można zrezygnować z takiego ułatwienia i posłużyć się np. czarno-białymi etykietkami z sylabami.
Nauka czytania i klocki LEGO
Klocki LEGO, LEGO DUPLO lub prawie każde zabawki z możliwością łączenia między sobą elementów (choć nie jest to konieczny warunek – klocki równie dobrze można ustawiać obok siebie) doskonale sprawdzą się podczas nauki czytania. Utrwalanie sekwencji samogłosek, sylab, tworzenie wyrazów, a nawet całych zdań sprawnie przebiega z wykorzystaniem płytek konstrukcyjnych, które umożliwiają trwałe łączenie elementów.
Można zastosować jeden kolor lub różnicować paradygmaty kolorem. Wybór jednego koloru dla rożnych sylab ułatwi dziecku pokazanie wyrazu w całości (zastępując dwa mniejsze klocki – sylaby – jednym większym – wyrazem).
W początkowych ćwiczeniach warto ograniczać liczbę sylab przygotowanych do układania wyrazów, wybierając spośród poznanych paradygmatów tylko te, które potrzebne są do konkretnego ćwiczenia (określonej partii wyrazów).
Świetną pomocą dla terapeuty szukającego wyrazów z określonymi tylko sylabami są zestawy słów, które opracowała Kinga Turek. Znajdziecie je w „Mało lat mam, a czytam i piszę sam” – zdjęcia pakietów i szczegółowy opis całego zestawu we wpisie tutaj.
„Czytanie programowane” Katarzyny Sedivy wydane również przez Wydawnictwo Edukacyjne dostarczy kolejnej porcji przykładów.
Układanki lewopółkulowe i LEGO
Wspomniana nauka czytania to tylko jedna z wielu umiejętności, jakie można ćwiczyć z użyciem klocków LEGO. Uniwersalizm tych ponadczasowych zabawek sprawdza się w ćwiczeniach z kategoryzacją, szeregami, sekwencjami, analogiami, układankami lewopółkulowymi lub oczywiście percepcją wzrokową.
Więcej pomysłów z kreatywnym wykorzystaniem klocków LEGO tutaj.
Z kolei inspiracji ćwiczeń ze zdjęć niżej doszukać się można w grze Agnieszki Bali „Białe czy czarne”.
Warto wykorzystać nie tylko klocki o podstawie kwadratu, ale również pokazać dziecku(bez zbędnej w tym wypadku terminologii matematycznej: prostopadłościan, sześcian), że dwa lub trzy takie klocki, utworzyć mogą klocki o podstawie prostokąta.
Układanie według wzoru, z możliwością zastąpienia dwóch lub kilku klocków jednym, to dobry pomysł, aby doskonalić myślenie logiczne oraz analizę i syntezę wzrokową dziecka.
Więcej o grze „Białe czy czarne”, „Czarne czy białe” Agnieszki Bali, a także szerzej o układaniu według wzoru znajduje się we wpisie o układankach lewopółkulowych.
Kinder Niespodzianka i motywacja
Prostym sposobem na urozmaicenie terapii i zabawy z dzieckiem okazują się być plastikowe jajeczka, popularna Kinder Niespodzianka.
Zwyczajną dziecięcą ciekawość, zainteresowanie tym, co kryje wnętrze popularnej zabawki można wykorzystać, wkładając do środka np.:
- etykietki do wklejenia na karty pracy,
- fragmenty tekstów do przeczytania lub pojedyncze wyrazy i sylaby,
- złożone fragmenty obrazka do dopasowania do całości,
- części zadania, zwrotów, wyrażeń do uzupełnienia,
- różne grzechoczące przedmioty do odkrywania słuchowych zależności,
- elementy gry o charakterze memory (podwojone obrazki, wyrazy, sylaby) – do naprzemiennego losowania z terapeutą, rodzicem, rodzeństwem.
Tak naprawdę wszystko może znaleźć się w środku. Zawartość jajeczka zależy od rodzaju ćwiczonej aktualnie umiejętności.
Jajeczka pełne pomysłów świetnie nadają się na dłuższe podróże – w magicznym worku dobrze mieć kilkanaście niespodzianek pod ręką. Więcej pomysłów na podróże z dziećmi, a obecnie na wspólne rodzinne chwile w domu tutaj.
Nauka czytania i minikomiks
Gdy dziecku brakuje motywacji podczas nauki czytania (pamiętajmy, że to złożona i jedna z trudniejszych umiejętności, której osiągnięcie stoi przed prawie każdym dzieckiem), warto odwołać się do osobistych doświadczeń najmłodszych i ich indywidualnych wspomnień.
Polecam tworzenie w fotograficznych dzienników wydarzeń, zwykłych dziecięcych notatników lub po prostu uzupełnianie rodzinnych albumów komiksowymi chmurkami z wypowiedziami na aktualnym poziomie nauki czytania. Wypowiedzi mogą być:
- samogłoskami (np. O! – w sytuacji zdziwienia),
- wyrażeniami dźwiękonaśladowczymi (np. HAU, OCH!, BAM),
- sekwencjami sylab (np. DA DA DA, ME ME),
- wyrazami (np. gdy rzeczownik pełni funkcję wypowiedzenia LATO!, FALA!, MOTYLE!),
- a docelowo całymi zdaniami (PIJ SOK!, DAJ LALĘ, JEDZIE AUTO).
Świetnym urozmaiceniem terapii, zabawy, nauki mogą być po prostu powycinane portrety, całe sylwetki osób (znanych lub anonimowych) z codziennych gazet, do których wystarczy doklejać/dorysowywać ich wypowiedzi.
Więcej inspiracji dotyczącej nauki czytania będącej częścią programowania języka znajdziecie we wpisie tutaj.