Honor bestialsko zamordowanego pobratymca trzeba pomścić! Podstępny i brutalny zbrodniarz czai się na wolności. Banda dzielnicowych gołębi szykuje się więc do odsieczy. Niby słychać wojenne okrzyki zagrzewające do walki („Rządzą gołębie, tylko gołębie, zawsze gołębie!”) i jednoczące zgraję wcale, jak się szybko okazuje, nie mocarnej i nie zgranej czeredy („Kto! Nie! Skacze! Ten! Nie! Gołąb!”), ale odwet odsuwa się w czasie, a bojówka się wykrusza. Ostatecznie jeden tylko mściciel rusza na pewną śmierć. Pojawiające się okoliczności i dynamiczny rozwój akcji pokazuje, że poświęcenie to nie ma nic wspólnego z własną godnością czy szacunkiem dla domniemanej ofiary. Aktualne przesłanie historii, żywy i ekspresywny język, plejada wyrazistych i autentycznych charakterów, a nade wszystko unikalna w literaturze dla dzieci, forma dramatu, sprawia, że „Dziób w dziób” czyta się jednym tchem.
Przesłanie, czyli honor jednostki czy siła efekciarskiej bandy?
W mieście, najpewniej za jakimś blokiem, wśród osiedlowych koszy na śmieci głośno dyskutuje zgraja gołębi – jak lubi o sobie mówić – najmocarniejszych na osiedlu: Zbigniewa, Heńka, Stefana i Marioli.
Eksklamacje wzajemnie pochlebiających sobie członków bandy przerywa pojawienie się wróbla Przemka, który odtrącony przez rodzinne stado (obciążany winą za śmierć brata) szuka zrozumienia i towarzystwa, czyli grupy, do której mógłby przynależeć.
Zjednoczona wataha gołębi początkowo nie chcę nawet rozmawiać z narzucającym się im przybyszem. Jednak odwagą, uczynnością, wrażliwością i wiarą w międzygatunkową przyjaźń zdecydowanie niższy rangą w ptasiej rodzinie – Przemek – potrafi zjednać sobie kolejnych członków dumnej bandy ptaków.
Jako pierwsza – Mariola, przypominając sobie własne doświadczenia z dzieciństwa i ulegając empatycznej sile podobnych przeżyć, łamie gołębi kodeks bandy i brata się z Przemkiem. Zaczyna się niewinnie, bo od wspólnej szczerej rozmowy.
Następnie wstawia się za wróblem i wyjednuje mu szansę na udowodnienie swoich czystych zamiarów poprzez przyprowadzenie kota, który – jak sądzą gołębie – jest mordercą Janusza, ale w mniemaniu Przemka nie ma nic wspólnego ze śmiercią dawnego przywódcy zgrai.
To jeszcze dzieciak! Stracił brata, wypchnął go z gniazda. Rozmawiałam z nim wieczorem. Zgraja go odrzuciła. Mama wmówiła mu, że to jego wina. Tak samo jak mnie… Zbyszek, no… Pamiętasz?
Mało tego, zdobywa się na odwagę i towarzyszy mu w pertraktacjach z kotem. Wcześniej potajemnie proponując mu ucieczkę i rezygnację z niebezpiecznej wyprawy do rzekomej morderczej – Kotki Dolores.
Jednak nadzwyczajnie odważny wróbel Przemek dzielnością (nawiasem mówiąc – nie mającą nic wspólnego z brawurą czy zuchwalstwem, raczej z bezradnością i brakiem innej perspektywy w działaniu) dorównującą królewskiemu orłowi staje oko w oko z podwórkowym łowcą wszelkiego ptactwa. Co więcej – rozmową, racjonalnymi argumentami, po trosze również empatią, poskramia kotkę, zachęcając ją do dialogu z bandą gołębi.
Przygód kilka Wróbla Świrka, no na kocią łapę przysięgam… Ty jesteś kościsty wróbel!
Dobra, weź ty już nic nie mów, bo mnie chwyci za serce i będziesz miał kota z zawałem. Daleko ta twoja Banda?
Czy jednak dokonania szarego wróbla okażą się dla gołębiej bandy wystarczającym argumentem, by uznać go za „swojego”?
Czy odwaga, honor i braterstwo, czyli wspólnie wyznawane (przez jednych głośno deklamowane, przez innych w działaniu praktykowane) wartości okażą się ważniejsze niż przynależność gatunkowa?
Czy wspólne przeżycia i doświadczenia będą w stanie zburzyć mosty krzywdzących stereotypów i bezsensownych podziałów?
Czy sloganowy i będący tylko mistyfikacją okrzyk „Rządzą gołębie, tylko gołębie, zawsze gołębie” uda się zastąpić braterskim „dziób w dziób”?
Autentyzm języka i bohaterów
Aktualne – szczególnie dziś – przesłanie (łamanie barier i przekraczanie granic, rywalizacja i budowanie pozycji w grupie w opozycji do jednoczenie się we wspólnej sprawie), różnorodność, a przy tym uniwersalność odczytania pojawiających się w dramacie tematów (odrzucenie przez matkę, wykluczenie przez grupę, radykalizm, konformizm, odwaga, honor, braterstwo, dążenie do prawdy) sprawia, że „Dziób w dziób” intryguje czytelników w każdym wieku, choć wydawca dedykuje tekst odbiorcom 5+.
Co ciekawe, nie tylko współcześnie aktualny przekaz stanowi o sile dramatu. Nośność tekstu wynika w dużej mierze ze stylizacji językowej, przez którą przefiltrowane zostały kwestie bohaterów.
Młodzieżowy slang w dziobach zawadiackich gołębi z jednej strony dodaje im „pazura”, czyniąc z nich czupurnych awanturników, a z drugiej strony – poprzez swoją hipokryzję – nad wyraz chełpliwych bohaterów. Dodatkowo, dynamiczna, pełna bojowych zawołań mowa sprawia, że stają się postaciami na wskroś komicznymi (Heniek, Stefan, Janusz), miejscami tragikomicznych (Zbigniew).
ZBIGNIEW
No to jak nie jesteś gołąb, to wyćwirtalaj!MARIOLA
No, dokładnie – nie?PRZEMEK
Ale…ZBIGNIEW
Jak będziesz gołąb, to pogadamy. No już! Fruw stąd!
ZBIGNIEW
I dobrze, Mariola! Respect musi być!RESZTA
Respect forever!HENIEK
A może obsryndolimy kota?STEFAN
To nie działa, próbowałem.HENIEK
Ale normalnie tak wszyscy naraz, zmasowany atak, nie? Zrobimy szyk, nadlecimy znienacka, normalnie komory obsryndalające zostały otwarte, przystępujemy do …
Autorka nie poprzestaje tylko na slangu młodzieżowym. Komizm postaci poszczególnych postaci wyostrza, stosując jasne nawiązania do patriotycznych wierszy, bojowych zawołań:
ZBIGNIEW
Dzisiaj dzień zemsty.
Staniemy razem
w równym szeregu
śmierci spojrzymy w twarz
i w zwartym szyku
w locie i w biegu
pomścimy jednego z nas.
Nie waha się nawet sięgać po religijne teksty, m.in. powszechnie znane „Zdrowaś Mario”:
MARIOLA
Matko wszystkich ptaków, któraś jest w niebie, świergocz imię twoje, wij się gniazdo twoje, bądź wole twoje, chleba naszego daj nam dzisiaj…
Nie dziwi więc fakt, że operujący racjonalnymi argumentami, autentyczny wróbel Przemek posługuje się wolną od stylizacji mową.
PRZEMEK
…Widzisz? Nie jest tak źle. Nic mi nie zrobiły. Wiem, że są niemiłe…To gołębie. A co ty byś zrobił na moim miejscu…? Nie chcę byś sam. Mam już dosyć gadania tylko z tobą!
Rozmaitość charakterów bohaterów, ich sugestywny język, zachowania i postawy, które szybko odnajdziemy w otaczającej nas rzeczywistości sprawiają, że pomimo zwierzęcych bohaterów, problematyka przygód bandy chełpliwych gołębi, odrzuconego i samotnego wróbla oraz pozorowanego na tyrana kota szybko znajduje swoje odniesienie w życiu każdego z nas.
Książkę „Dziób w dziób” Maliny Prześlugi z koncepcją graficzną Roberta Romanowicza (wydanie dramatu stylizowane jest na szkicownik scenografa spektakl, dodatkowo książka zawiera autentyczne szkice i zdjęcia z przygotowań do przedstawienia) wydało wydawnictwo Tashka. Książka do kupienia m.in. tutaj.
Kilka lat minęło już od premiery książki oraz spektaklu (ze scenografią Roberta Romanowicza) w Teatrze Animacji w Poznaniu, a dramat nieustannie wystawiany jest na deskach różnych teatrów całej Polski.
Jeśli nie boicie się eksperymentów w warstwie językowej książek dla dzieci, koniecznie sprawdźcie serię „Zły Kocurek”, o której więcej piszę we wpisie – Nowości wśród bestsellerowej i prowokacyjnej serii o „Złym Kocurku”.
Rozmawiając z dzieckiem o wykluczeniu, odtrąceniu i osamotnieniu, warto odwołać się do „Wilczka” – „Wilczek” – od odrzucenia po akceptację, czyli jak nauczyć siebie i dziecko tolerancji?.
