Twój mózg dojrzewa dłużej niż myślisz. Poznaj 5 kluczowych etapów - Przystanek Rodzinka - blog parentingowy o dzieciach okiem logopedki

Nasze mózgi nieustannie się zmieniają i przekształcają, reagując na nowe doświadczenia i zdobytą wiedzę. Najnowsze badania pokazują jednak, że ten proces nie jest jednolitym, płynnym przejściem od narodzin do starości. Naukowcy z University of Cambridge, analizując tysiące skanów mózgu, wyodrębnili pięć wyraźnych etapów jego rozwoju. Każda z tych faz ma swoje unikalne cechy i momenty przełomowe, które wpływają na nasze funkcjonowanie, zdrowie psychiczne i procesy uczenia się.

Pięć kluczowych etapów życia naszego mózgu

Faza pierwsza: dzieciństwo (od urodzenia do około 9. roku życia)

W początkowym okresie życia mózg intensywnie rośnie, jednocześnie dokonując selekcji połączeń nerwowych. Powstające w nadmiarze połączenia synaptyczne są stopniowo redukowane w procesie przypominającym przycinanie gałęzi. W tym czasie mózg pracuje mniej wydajnie – można to porównać do dziecka błądzącego po parku, które eksploruje przestrzeń bez konkretnego celu, zamiast podążać prostą drogą z punktu A do punktu B.

Faza druga: adolescencja (od 9. do około 32. roku życia)

Około dziewiątego roku życia w mózgu zachodzi gwałtowna zmiana. Rozpoczyna się okres intensywnej optymalizacji połączeń nerwowych. To największa transformacja pomiędzy wszystkimi fazami rozwoju mózgu. Co ciekawe, ten etap utrzymuje się znacznie dłużej, niż wcześniej zakładano – aż do wczesnych lat 30. To właśnie w tej fazie sieć neuronowa staje się najbardziej efektywna, co potwierdza obserwacje, że wiele funkcji poznawczych osiąga szczyt około trzydziestki. Niestety, ten okres wiąże się również z podwyższonym ryzykiem wystąpienia zaburzeń zdrowia psychicznego.

Faza trzecia: dorosłość (od 32. do 66. roku życia)

Po okresie burzliwych zmian przychodzi czas stabilizacji. To najdłuższy etap w życiu mózgu, trwający ponad trzy dekady. Zmiany zachodzą wolniej niż w poprzednich fazach, a proces zwiększania efektywności połączeń nerwowych stopniowo wyhamowuje. Badacze zauważają, że ten okres koresponduje z utrwaleniem się cech inteligencji i osobowości, które wielu z nas obserwuje u siebie i innych.

Faza czwarta: wczesna starość (od 66. do 83. roku życia)

Około 66. roku życia w mózgu znów zachodzą zauważalne zmiany, choć nie są one tak gwałtowne jak w adolescencji. Struktura połączeń nerwowych ulega reorganizacji – zamiast współpracować jako zintegrowana całość, mózg zaczyna funkcjonować bardziej jako zbiór odrębnych regionów. Można to porównać do zespołu muzycznego, którego członkowie zaczynają realizować własne projekty. Chociaż badanie koncentrowało się na zdrowych mózgach, to właśnie w tym wieku często zaczynają się ujawniać problemy zdrowotne wpływające na funkcjonowanie mózgu.

Faza piąta: późna starość (od 83. roku życia)

Ostatni etap rozwoju mózgu charakteryzuje się zmianami podobnymi do tych z fazy wczesnej starości, ale bardziej wyraźnymi. Naukowiec przyznaje, że zebranie danych dla tej grupy wiekowej było najtrudniejsze, ponieważ znalezienie zdrowych mózgów do badań stanowiło wyzwanie.

Dlaczego te odkrycia są ważne dla rodziców?

Zrozumienie rozwoju dziecka

Wiedza o tym, że mózg dziewięciolatka przechodzi gwałtowną reorganizację, pomaga zrozumieć zmiany w zachowaniu i możliwościach poznawczych dziecka. To okres, w którym mózg przechodzi od eksploracji do efektywności, co może manifestować się zarówno szybkim uczeniem, jak i zwiększoną podatnością na stres.

Wsparcie młodzieży i młodych dorosłych

Świadomość, że mózg wciąż intensywnie rozwija się przez całe lata 20., pozwala inaczej patrzeć na wybory i zachowania młodych ludzi. To wciąż okres formowania się struktur odpowiedzialnych za podejmowanie decyzji i kontrolę impulsów.

Planowanie długofalowego zdrowia mózgu

Znajomość kluczowych momentów przełomowych w rozwoju mózgu pomaga w świadomym dbaniu o jego kondycję przez całe życie. Zrozumienie, że pewne procesy zaczynają się zmieniać już w średnim wieku, może motywować do wcześniejszego wprowadzania nawyków wspierających zdrowie cognitive.

Co mówią eksperci o tych odkryciach?

Naukowcy podkreślają, że chociaż badania ujawniły wyraźne wzorce rozwojowe, to wiek przejścia między fazami może się nieco różnić u poszczególnych osób. Profesor z University of Cambridge zwraca uwagę, że wiele zaburzeń neurologicznych i psychiatrycznych ma związek ze sposobem, w jaki połączone są komórki nerwowe. Różnice w tej sieci połączeń mogą wpływać na trudności z koncentracją, pamięcią, przyswajaniem języka i różnymi zachowaniami.

Inna ekspertka z University of Edinburgh określiła badanie jako “niezwykle ciekawe” i potwierdzające dotychczasową wiedzę na temat starzenia się mózgu. Podkreśliła jednak, że nie wszyscy doświadczają tych zmian sieciowych dokładnie w tych samych przedziałach wiekowych.

Odkrycia te otwierają nowe perspektywy w zrozumieniu, dlaczego ryzyko różnych zaburzeń zmienia się na różnych etapach życia. Dają też nadzieję na lepsze dostosowanie wsparcia i interwencji do aktualnego etapu rozwoju mózgu – zarówno u dzieci, jak i dorosłych.

Źródło