Coraz więcej badań potwierdza, że stres przeżywany przez matkę w czasie ciąży może wpływać na rozwój dziecka – zarówno psychiczny, jak i emocjonalny. Naukowcy od lat szukają sposobów, by zabezpieczyć dzieci przed tymi długotrwałymi konsekwencjami. Teraz włoscy badacze przedstawili na konferencji ECNP w Amsterdamie wyniki, które mogą zmienić sposób myślenia o wczesnej interwencji: okazuje się, że dieta ketogeniczna – bogata w tłuszcze, uboga w węglowodany – może działać jak tarcza ochronna dla rozwijającego się mózgu.
Jak stres prenatalny wpływa na dzieci
Gdy kobieta w ciąży doświadcza silnego stresu, jej organizm produkuje hormony stresowe, które przedostają się przez łożysko do organizmu dziecka. Te biologiczne zmiany mogą trwale wpłynąć na rozwój układu nerwowego płodu – części mózgu odpowiedzialnej za regulację emocji, kontakty społeczne i motywację do działania kształtują się bowiem właśnie w życiu prenatalnym i wczesnym dzieciństwie. Dzieci matek, które przeżyły intensywny stres w czasie ciąży, częściej mają trudności z nawiązywaniem relacji, mogą wykazywać obniżone zainteresowanie otoczeniem, a w późniejszym życiu – większe ryzyko zaburzeń nastroju.
Do tej pory większość interwencji skupiała się na leczeniu objawów, które pojawiają się już w późniejszym dzieciństwie lub dorosłości – często za pomocą leków niosących ze sobą działania niepożądane. Zespół z University of Milan postanowił sprawdzić, czy można zapobiec tym problemom znacznie wcześniej, stosując interwencję dietetyczną we wczesnym okresie życia.
Czym jest dieta ketogeniczna i jak działa na mózg
Dieta ketogeniczna to sposób odżywiania, w którym większość kalorii pochodzi z tłuszczów, a ilość węglowodanów jest bardzo ograniczona. Taki skład makroskładników zmusza organizm do zmiany sposobu pozyskiwania energii – zamiast spalać glukozę z węglowodanów, zaczyna wykorzystywać ketony powstające z rozłożonych tłuszczów. Ten metaboliczny zwrot ma szereg skutków biologicznych: poprawia wydajność mitochondriów, czyli mikroskopijnych elektrowni komórek, zmienia równowagę hormonalną i wpływa na procesy zapalne w organizmie.
Wcześniejsze badania pokazały, że dieta ketogeniczna może wspierać leczenie padaczki u dzieci (warto obejrzeć film “Po pierwsze nie szkodzić” z M. Streep w roli głównej, w którym pokazana została machina systemu zdrowotnego, szpitali, diagnoz lekarskich i “leczenia” w kontrze do diety ketogenicznej – film oparty na faktach), a naukowcy coraz częściej badają jej potencjał w kontekście zdrowia psychicznego. Teraz po raz pierwszy sprawdzono, czy może ona chronić młody organizm przed skutkami stresu prenatalnego.
Dieta jako tarcza ochronna dla młodego mózgu
W badaniu włoskich naukowców ciężarne szczury były poddawane stresowi w ostatnim tygodniu przed porodem. Po urodzeniu młode szczury były karmione standardowym pokarmem do 21. dnia życia, a następnie część z nich otrzymała dietę ketogeniczną. Po kolejnych trzech tygodniach badacze sprawdzili, jak zwierzęta radzą sobie w testach behawioralnych – obserwowali między innymi ich zdolność do nawiązywania kontaktów społecznych i zainteresowanie otoczeniem.
Wyniki okazały się zaskakujące. Wśród szczurów karmionych standardową dietą aż połowa wykazywała problemy typowe dla stresu prenatalnego. Tymczasem w grupie otrzymującej dietę ketogeniczną trudności te wystąpiły tylko u 22% samców i 12% samic. Młode zwierzęta na diecie ketogenicznej dłużej się czyściły – co u gryzoni jest oznaką dobrego samopoczucia – i chętniej nawiązywały kontakt z innymi osobnikami.
Jak mówi dr Alessia Marchesin, która kierowała badaniem: „Dieta wydaje się działać jak tarcza dla rozwijającego się mózgu, zapobiegając zakorzenienie się problemów społecznych i motywacyjnych”.
Różne mechanizmy ochronne u samców i samic
Jednym z najbardziej intrygujących odkryć było to, że dieta ketogeniczna chroniła młode organizmy w różny sposób w zależności od płci. U samców głównym mechanizmem było zmniejszenie procesów zapalnych w mózgu – przewlekły stan zapalny jest jednym z biologicznych skutków stresu prenatalnego i może zaburzać prawidłowe połączenia między neuronami. U samic natomiast dieta wzmacniała system antyoksydacyjny, który chroni komórki nerwowe przed uszkodzeniami wynikającymi ze stresu oksydacyjnego.
To odkrycie sugeruje, że w przyszłości interwencje żywieniowe mogłyby być dostosowywane indywidualnie – z uwzględnieniem płci i specyficznych mechanizmów biologicznych, które u danej osoby są najbardziej zaburzone przez stres prenatalny.
Co to może znaczyć dla dzieci – ostrożne wnioski
Badaczka podkreśla, że wyniki wymagają potwierdzenia w badaniach na ludziach, zanim będzie można mówić o konkretnych zaleceniach dietetycznych. Jedną z obserwacji było to, że szczury na diecie ketogenicznej rosły wolniej niż te z grupy kontrolnej, co może oznaczać, że za korzystne efekty odpowiada nie tylko specyficzny skład makroskładników, ale również ograniczenie kalorii.
Dr Aniko Korosi z University of Amsterdam, niezależna komentatorka niezaangażowana w badanie, zauważa: „Ta praca wpisuje się w rozwijającą się dziedzinę psychiatrii żywieniowej. Rola odżywiania w modulowaniu zdrowia psychicznego zyskuje coraz większe uznanie, ale wciąż pozostają kluczowe pytania: które składniki odżywcze, kiedy i dla kogo są skuteczne”.
Warto pamiętać, że w kontekście rozwoju mowy i komunikacji zdrowie psychiczne dziecka ma fundamentalne znaczenie. Dzieci, które borykają się z problemami emocjonalnymi czy trudnościami w kontaktach społecznych, często później rozwijają umiejętności komunikacyjne – nie dlatego, że mają zaburzenia mowy, ale dlatego, że ich motywacja do nawiązywania kontaktu jest osłabiona. Jeśli uda się potwierdzić, że odpowiednia interwencja żywieniowa może chronić dzieci przed tymi trudnościami, będzie to oznaczać prostszą i bezpieczniejszą alternatywę dla farmakoterapii.
Badanie otwiera fascynującą możliwość: zamiast czekać, aż u dziecka pojawią się objawy i leczyć je lekami, być może pewnego dnia będziemy mogli wykorzystać właściwości terapeutyczne diety we wczesnym okresie życia, by w ogóle zapobiec rozwinięciu się pełnoobjawowych zaburzeń. To jednak perspektywa na przyszłość – na dziś pozostaje wiedza, że to, co jedzą nasze dzieci, ma znaczenie nie tylko dla ich ciała, ale i dla rozwijającego się mózgu.
Cesarskie cięcie a problemy ze snem u mamy
Fast food zaburza pamięć już po 4 dniach
Paracetamol w ciąży może zwiększać ryzyko autyzmu
Dieta śródziemnomorska zmniejsza ryzyko cukrzycy o 31%
Co naprawdę sprawia, że objadamy się produktami?
Owoce chronią płuca dzieci przed smogiem
Dieta tłuszczowa chroni dzieci przed skutkami stresu w ciąży
Mózg działa najlepiej z siedmioma zmysłami, nie pięcioma
ADHD wzmacnia kreatywność – odkrycie naukowców
Żywy ślimak poza ciałem pokazuje, jak działa słuch
Smartfon przed 13. rokiem życia a zdrowie psychiczne
Czas zimowy chroni zdrowie: badanie Stanford Medicine
Woda w plastikowych butelkach: co pijemy naprawdę?
Nudności w ciąży chronią dziecko przed toksynami
Autyzm ceną za ludzką inteligencję?
