Formy wypowiedzi, a konkretnie redagowanie różnych rodzajów tzw. szkolnych wypracowań nie jest sztuką łatwą. Uczniom brakuje wiedzy, ale i praktyki w samodzielnym redagowania form wypowiedzi. Graficzne karty pracy oraz wizualne notatki dotyczące wszystkich form wypowiedzi zawartych w podstawie programowej dla klas IV – VIII zebrane przez Sylwię Oszczyk w publikacji „Pisanie jak malowane” wychodzą naprzeciw szkolnej rzeczywistości. Gromadzenie i zapamiętywanie wiadomości poprzez notatki łączące obraz i słowo, a następnie wykorzystywanie ich w praktyce podczas samodzielnych prób redagowania form wypowiedzi, okazuje się skutecznym sposobem na opanowanie sztuki pisania. Szczególnie dziś, gdy mózg tak bardzo przyzwyczaił się do obrazowego, prawopółkulowego postrzegania świata, myślenie wizualne to przysłowiowy strzał w 10 podczas redagowania różnorakich form wypowiedzi.
Zawartość zestawu
Tekturowa teczka z gumką mieści 82 dwustronne czarno-białe karty pracy.
Wśród nich znajduje się kilka słów od autorki – Sylwi Oszczyk, która wyjaśnia, skąd wziął się pomysł na rysowane karty pracy z polskiego.
Omawiane formy wypowiedzi pojawiają się dwukrotnie. W formie graficznych kart pracy oraz notatek kreatywnych.
Karty skupiają się na następujących formach wypowiedzi:
- dłuższych (dziennik, pamiętnik, opis postaci / przedmiotu / krajobrazu / rzeźby / przeżyć wewnętrznych /sytuacji /obrazu, list prywatny, list otwarty, opowiadanie, wywiad, recenzja książki / filmu / spektaklu, charakterystyka postaci, przemówienie, rozprawka, felieton, artykuł, reportaż),
- krótszych (dedykacja, kartka pocztowa, ogłoszenie, zaproszenie, post internetowy, podziękowanie, życzenia, streszczenie)
- oraz formach urzędowych (podanie, list motywacyjny, CV, życiorys).
Zestaw zawiera także sprawdzające i utrwalające karty pracy. Znajduje się wśród nich miejsce na wprawki lekturowe (krótkie teksty mające cechy omówionych wcześniej form wypowiedzi), których tematyka motywowana jest postaciami lub zdarzeniami z lektur. Zadaniem ucznia jest np. stworzenie podziękowania dla pana Kleksa („Akademia Pana Kleksa” Jana Brzechwy), kartki z pamiętnika Demeter (mit o Demeter i Korze), ogłoszenia dotyczącego sprzedaży połowy Zamku („Zemsta” Aleksandra Fredry).
Autorka załącza również test typu „prawda-fałsz” sprawdzający znajomość cech każdej z omówionych form wypowiedzi.
Graficzne karty pracy
Graficzne karty pracy to specjalnie przygotowane, a dotyczące konkretnych form wypowiedzi, polecenia do wyjaśnienia, omówienia. Samodzielnie uzupełnione karty stanowią doskonałą pomoc podczas właściwych piśmienniczych wprawek.
Miejsce na redagowane odpowiedzi kojarzone są z aktualnie opracowywaną wypowiedzią. Jeśli uczeń pracuje nad dziennikiem, jego notatki pojawia się na wyrysowanych kartkach imitujących strony ze skoroszytu do osobistych zapisków. Gdy gromadzone mają być informacje do kartki pocztowej, robi się to na szkicu widokówki. Wskazówki do redagowania recenzji spektaklu uczeń umieszcza dosłownie na scenie i w otoczeniu teatralnych rekwizytów.
Tło, na tle którego pojawiają się notatki, pozwala kojarzyć formę wypowiedzi z jej charakterystycznymi cechami. Myślenie wizualne angażuje więc nie tylko umysł, ale również wzrok, porusza także wyobraźnię i kreatywność, ostatecznie pozwalając sprawniej zapamiętać sposób redagowania form wypowiedzi.
Mocną stroną graficznych kart pracy są niezwykle trafne pytania, polecenia, wokół których autorka organizuje zadania. Wizualnie i słownie wskazują na konkretne cechy opracowywanej wypowiedzi. Stąd np. przy recenzji filmu pojawia się m.in. symboliczny zapis nutowy (skojarzenie do muzyki, o której należy wspomnieć w recenzji) czy tzw. klaps filmowy (przypominający o fabule i akcji, które również należy poddać ocenie).
Dołączone do kart uwagi wyprzedzają myślenie ucznia, tak jak np. podczas pracy nad opisem postaci zalecenia autorki dotyczą m.in. szukania synonimów do słów „był / była, jest, są, ma”, czyli czasowników, które narzuca konstrukcja opisu osoby. Przykłady takie można mnożyć.
Notatki kreatywne
Formy wypowiedzi, z którymi proponowana jest praca w pierwszej części zestawu (graficzne karty pracy), pojawiają się po raz drugi na notatkach kreatywnych. Przedstawiają one już wprost (słownie lub wizualnie) najważniejsze cechy danej formy wypowiedzi i praktyczne wskazówki dotyczące sposobu ich redagowania. Są więc jednocześnie odpowiedziami na zadawane wcześniej pytania (w graficznych kartach pracy) lub formą sprawdzenia poprawności uzupełnionych kart pracy.
Notatki kreatywne zawierają fragmenty omawianych form wypowiedzi (zwroty, wyrażenia), ogromną ilość leksykalnych podpowiedzi, m.in. przydatne synonimy czy specyficzne słownictwo potrzebne do redagowania recenzji, sprawozdania czy charakterystyki postaci.
Sposób prezentacji materiału, czyli łączenie słowa i obrazu, ale i skrótowy i czytelny zapis (wypunktowania, podkreślenia, pogrubienia i podobne temu edytorskie zabiegi) wpływa na sprawne wzrokowe, a później pamięciowe opanowanie tematu.
Publikacja „Pisanie jak malowane. Redagowanie wypowiedzi. Graficzne karty pracy dla klas 4–8” Sylwii Oszczyk ukazała się nakładem wydawnictwa WIR. Do kupienia m.in. tutaj.
Może zainteresuje cię publikacja „O co chodzi? Rozumienie idiomów i przenośni” będąca zbiorem tekstów, obrazów i ćwiczeń, które pomagają rozumieć znaczenie przenośni i idiomów oraz motywują do używania ich w swobodnych rozmowach.
Potrzebujecie ćwiczeń usprawniających motorykę małą i wyrabiających staranny styl pisma? Koniecznie zerknijcie na wpis dotyczący dysgrafii i kalografii.
