“Którędy do Yellowstone? Dzika podróż po parkach narodowych” Aleksandry i Daniela Mizielińskich

Ta wielka książka – nie tylko formatem (27,20 x 37 cm!) i obszernością (128 str.), ale przede wszystkim ponadprzeciętna pod względem formy (komiks, album, atlas, encyklopedia, po trosze podręcznik do przyrody i historii, zielnik oraz opowieść podróżnicza i przewodnik w jednym) i wyjątkowa odnośnie do treści (dowcipna i wciągająca fabuła prezentowana w formie komiksu dyskretnie przemienia się w edukacyjną obrazkową opowieść o nieustannie zmieniającym się układzie zależności między przyrodą a człowiekiem) – towarzyszyła nam w długo wyczekiwanych wakacyjnych podróżach, ale jest z nami również podczas codziennych, więc krótszych, ale nie miej odkrywczych, przyrodniczych eksploracji.

“Dzika podróż po parkach narodowych” uczy (to przecież edukacyjna wielkoformatówka Mizielińskich!), bawi (przez wyraźnych charakterologicznie i mocno skontrastowanych bohaterów, galopujące tempo i niespodziewane zwroty akcji, nierzadki komizm sytuacji i języka, w tej współczesnej, nie typowo książkowej, a bardziej potocznej jej odmianie, którą swobodnie władają zwierzęta), odkrywa (mało znane miejsca, egzotyczną faunę i florę, na półdziewicze siedliska), budzi niepokój (pokazując nieuniknioną interwencję człowieka, w konsekwencji przemianę środowiska, ale i rysując możliwości jego ochrony oraz sposoby na możliwie bezpieczną koegzystencję ludzi, roślin i zwierząt), ale przede wszystkim zachwyca – ośmiokrotnie!

Wędrówka po ośmiu niezwykłych parkach narodowych w różnych częściach świata zapowiedziana w tytule książki okazuje się być niezwykłą podróżą równie nietuzinkowych bohaterów: Kuby – nieśmiałego, bojącego się latać, początkowo również bardzo asekuranckiego żubra, Uli – małej, zwinnej, przebojowej i zakochanej w świecie wiewiórki oraz Filipa – obeznanego w świecie, ale nieustannie narzekającego gołębia. Całą trójkę poznajemy w Białowieskim Parku Narodowym.

Znaczącą, bo pierwszą sceną fabularnej i edukacyjnej opowieści, jest polski park narodowy. Autorzy książki argumentując wybór Białowieskiego Parku Narodowego z dwudziestu trzech rodzimych parków, podkreślają wagę istniejącego na jego obszarze ostatniego pierwotnego lasu w Europie oraz żyjącego tam jednego z najbardziej okazałych zwierząt w Polsce (właśnie w północno-wschodniej części naszego kraju) – żubra.

Na polanie w pobliżu Białowieży poznajemy głównych bohaterów. Tam właśnie Kuba otrzymuje list-zaproszenie do Ameryki, będący pierwszym i najważniejszym katalizatorem zwierzęcej podróży.

Zanim jednak eskapada bohaterów na dobre nabierze tempa, a do Uli i Kuby dołączy obieżyświat Filip, czytelnik za pośrednictwem notatnika wiewiórki (przede wszystkim jej herbarium z kolekcją roślin) i pozostałych plansz edukacyjnych (zawsze doskonale skojarzonych z tematem poruszanym w wątku fabularnym) zaznajomiony zostanie m.in. z sylwetką bizona amerykańskiego i żubra europejskiego, fenomenem lasów pierwotnych w Europie, ogólną ideą parków narodowych na świecie, historycznymi początkami Białowieskiego Parku Narodowego i jego niepowtarzalną biosferą.

Początkowo planowana wyprawa Uli, Kuby i Filipa dotyczyć miała wyłącznie odwiedzin niepoznanej do tej pory przez Kubę kuzynki – Dakoty (bizona) zamieszkującej Park Narodowy Yellowstone. Kuba, Ula i Filip na miejscu autorki listu jednak nie zastali (z kolejnej wiadomości nadesłanej pocztą dowiadujemy się, że Dakota jest już w drodze do Chin). Po dwutygodniowym pobycie w najstarszym parku narodowym świata trójka bohaterów rusza w jej kierunku, po drodze zwiedzając amazońską puszczę.

Podczas pobytu w Ameryce Kuba, Ula i Filip zdążą się jednak dowiedzieć (m.in. od Leona, czyli brata Dakoty), jak przodkowie żubra i bizona rozprzestrzeniali się w Azji, Europie i Ameryce, dlaczego pod koniec XIX wieku w Ameryce Północnej zostało tylko około tysiąca bizonów, dzięki komu ten gatunek przetrwał w Ameryce, ale i jak wyglądała reprodukcja gatunku w Polsce, w jaki sposób dochodzi do wybuchu wulkanu, czym są gorące źródła oraz na czym polega równowaga w ekosystemie i co może ją zaburzyć (na przykładzie historii wilków z okolic Yellowstone).

W Peru bohaterowie decydują się skorzystać z usług profesjonalnego przewodnika, zostaje nim Ramona (kapibara), która doskonale wciela się w swoją rolę, oprowadza, odwozi, opowiada i tłumaczy, a właściwie wykłada (z lekką dozą wyniosłości) Kubie, Uli i Filipowi o bioróżnorodności lasów deszczowych, dawnych i współczesnych metodach rozróżniania gatunków czy mrówkach pociskach i mrówkach grzybiarkach.

Po ponad miesięcznej wędrówce (w trakcie której, przypadkiem, odnajdują zagubionego w puszczy amazońskiej sławnego malarza Henriego) w ręce bohaterów wpada następny list (od Dakoty), który po raz kolejny mobilizuje ich do dalszej wędrówki. Tym razem docierają do Chin.

Po chińskim Jiuzhaigou przypadkowymi przewodnikami lub jak określa ich Filip – “kolejnymi przemądrzałymi miejscowymi” stają się Fu Fu (pandka ruda) oraz Tao-Tao (takin), którzy mimochodem przybliżą Kubie, Uli i Filipowi (ale i czytelnikom) cykl życia lasów bambusowych, zjawisko zanikania gatunku pandy wielkiej, proces powstania doliny Jiuzhai czy przyczynę cudownie niebieskiego koloru powstałych tam jezior.

Ni stąd, ni zowąd, pewnego dnia, obok Kuby i Uli, wypoczywających po dniu wypełnionym zwiedzaniem i poznawaniem okolicy, ląduje kolejna depesza, tym razem z zaproszeniem na Grenlandię. Obawiający się zimna Kuba stawia warunek – odważy się polecieć na północ, jeśli przed zimą odwiedzą jakieś ciepłe miejsce. Park Narodowy Namib-Naukluft, będący wyborem Uli, jest więc strzałem w dziesiątkę.

Tym razem po jednym z najsuchszych miejsc na ziemi (po namibskiej pustyni) przewodnikami zostają Omumbonde (tkacz – ptak), a dzień później Etengu (oryks). To oni nie nazbyt drobiazgowo, ale rzetelnie i obrazowo opowiadają o pustynnych warunkach klimatycznych oraz tamtejszych zwierzętach oraz ich osobliwych sposobach radzenia sobie m.in. z wysoką temperaturą czy niską wilgotnością.

Ciekawostki nierzadko pojawiające się na edukacyjnych tablicach, rycinach czy mapach zawsze ściśle wynikają z napotykanych przez bohaterów okoliczności (roślin, zwierząt, zjawisk).

Spójność monologów przewodników z dialogami bohaterów oraz treściami wszelkiego rodzaju plansz jest zresztą widoczna w każdym rozdziale książki. W jej kompozycji i układzie nie widać luźnych asocjacji, encyklopedycznych wyliczeń i niepotrzebnych dopowiedzeń. Przekaz wiedzy jest zwięzły, przejrzysty i atrakcyjny, bo obrazowy (plansze, tablice, schematy), więc przystępny, a dodatkowo wpleciony w żartobliwe komiksowe kadry.

Po pokonaniu niemałych przeszkód (odmowie wylotu przez pilota, sporych turbulencjach i dosłownych helikopterowych zawirowaniach, nieplanowanym lądowaniu w zaspach śniegu), umówieni na Grenlandii Ula, Kuba i Filip wreszcie spotykają Dakotę i zostają z nią, by pomóc jej m.in. przeprowadzić kilka wywiadów do książki kucharskiej. To pozwoli im poznać skore do rozmowy zwierzęta, dzięki którym dowiedzą się co nieco o przyrodniczych właściwościach tundry (arktycznej formacji roślinnej), niepowtarzalności wiecznej zmarzliny i (zdecydowanie więcej) o sposobach określania wieku rekinów.

Po dwóch miesiącach już cała czwórka udaje się w kierunku Indonezji.

Dopiero na miejscu Dakota zdradza współtowarzyszom podróży, dlaczego tak naprawdę przylecieli do Indonezji. Parę lat temu zaginęła tu bowiem jej przyjaciółka – Kiri (tahake). Tym razem Dakota z pomocą księgi zaklęć i nowych znajomych zrobi wszystko, by ją odszukać. Również tutaj miłość swojego życia odnajdzie Filip (Sari – muszkatelę miedzianą). Z kolei czytelnik pozna m.in. smoki z Komodo, czyli warany – największe żyjące dziś na świecie jaszczurki. Będzie miał również okazję podziwiać piękno indonezyjskich raf koralowych.

Ostatnim celem podróży bohaterów staje się Nowa Zelandia – rodzime środowisko życia Kiri. Właśnie dzięki niej przekonamy się (po raz kolejny), jak łatwo można naruszyć ekosystem, a konkretnie, jak beztrosko postępujący człowiek przyczynia się do nieodwracalnych zmian w przyrodzie, m.in. wyniszczenia nowozelandzkiej fauny i flory (np. wprowadzając obce rośliny i zwierzęta).

Niemałym zaskoczeniem, pewnie nie tylko dla nas, jest zakończenie książki – niezapowiedziane i nagłe. Argument Uli (“Flamaster mi się wypisał”) czy Kuby (“Tęsknię za domem”), mający tłumaczyć taki, a nie inny finał historii, jest dla nas stanowczo niewystarczający! Czekamy więc na kolejną część :).
Nieustannie wracamy również do załączonych na wewnętrznej stronie książki, a utrwalonych na zdjęciach, wspomnień z podróży Kuby, Uli, Filipa i Dakoty. Tego w książce nie było!

Nietypowy przewodnik po ośmiu wyjątkowych zakątkach naszej planety pokazujący nieustannie zmieniający się układ zależności między człowiekiem a przyrodą do kupienia na stronie Wydawnictwa Dwóch Sióstr.