„Zwierzęta w godłach” to zbiór historyczno-przyrodniczych podróży po 29 krajach całego świata. Przeszłość, kultura i tradycje państw zaszyfrowane zostały w wizerunkach zwierząt umieszczanych od wieków na godłach poszczególnych państw. Jak strusiom emu udało się pokonać australijską armię? Dlaczego dront dodo na Mauritiusie wyginął? Co sprawia, że antylopa oryks jest mistrzem oszczędzania wody i energii, a namibijska pustynia jest jej ojczystą ziemią? Czy ptak w godle Polski to faktycznie orzeł? Sensacyjne opowieści w formie spójnych w obrębie godła ciekawostek okazują się być wartościową lekcją historii.
Po lewej, czyli po prawej – heraldyka może być fascynująca
Nim wciągnięci zostaniemy w wir historyczno-przyrodniczych opowieści, poznajemy zarys pochodzenia koncepcji godła. Mamy również okazję oswoić się z podstawami heraldyki i blazonowania.
Czy są te pojęcia? Czy godło i herb to to samo? Jak nazywają się poszczególne części herbu? Czym jest tynktura, a czym metale i futra? Które zwierzęta w godłach to trzymacze, a które klejnoty? Okładkowe godło, tym razem w czarno-białej odsłonie przyjdzie z pomocą czytelnikom i pomoże odpowiedzieć m.in. na powyższe pytania.
Zostaje jeszcze najważniejsza kwestia, po której można ruszać tropem herbowych stworzeń. Mianowicie – opisu tarczy, zwierząt i postaci po jej bokach dokonuje się z perspektywy rycerza trzymającego owe uzbrojenie.
Podróż po krainach zoograficznych
Po barwnym – dosłownie i w przenośni – świecie godeł poprowadzą nas: indeks zwierząt (gdy czytamy według zoologicznego klucza) lub tradycyjny spis treści (gdy podążamy tropem krain i państw) załączony na końcu leksykonu.
W tym ostatnim rejestrze wyraźnie widać, że wędrówka po świecie śladami godłowych zwierząt podzielona jest na kilka etapów, tj. sześć krain zoograficznych. Każda z nich obejmuje inny wycinek kuli ziemskiej (co ciekawe – nie pokrywający się z granicami państw czy kontynentów), na którym żyją charakterystyczne dla tego miejsca gatunki zwierząt.
Kolejno rozpoczynające się dwustronnymi rozkładówkami rozdziały mają kolor konkretnej krainy. Bardzo łatwo więc wyszukać interesujący nas region.
Aby sprawdzić, gdzie dokładnie leżą opisywane kraje, trzeba zajrzeć na koniec książki, tam z kolei bowiem czeka na czytelnika czarno-biała mapa świata ze spisem odwiedzanych państw.
Klamra kompozycyjna w postaci map na początku i końcu książki – to doskonały, bo obrazowy i przejrzysty wstęp i zakończenie czytelniczej podróży.
Zwierzęta zaklęte w godłach
Trzon przewodnika stanowią oczywiście opowieści o przeszłości, tradycji i kulturze wybranych krajów z całego świata, które snute są na podstawie wyglądu ich godeł. Historie zwracająca szczególną uwagę na różnorodny i niezwykle bogaty zwierzęcy pierwiastek w narodowych symbolach.
Układ dwóch rozkładówek zarezerwowanych dla każdego państwa wygląda podobnie.
Na pierwszej rozkładówce lewa strona prezentuje chwytliwy tytuł streszczający w kilku słowach rodowód godła konkretnego kraju oraz – niżej – informacje typowo encyklopedyczne, takie jak: nazwa państwa, stolica, położenie, powierzchnia, liczba mieszkańców, język oraz zwierzę w godle wraz z charakterystyką. Majestatyczne godło zapełnia z kolei prawą część rozkładówki.
Opowieści wyjaśniające symbolikę oraz powody, dla którego zwierzęta obecne są w godłach wypełniają kolejną rozkładówkę. Dopełnieniem historii jest całostronicowa ilustracja, dzięki której głównych bohaterów godeł – przedstawianych czasami w uproszczeniu lub artystycznej wizji – możemy porównać z rzeczywistym wizerunkiem.
Ogromną, bo poznawczą wartość ilustracji dostrzegam w bogato (a przypuszczam, że i realistycznie) namalowanym środowisku przyrodniczym opisywanych gatunków.
Intensywne barwy, często królewska kolorystyka (purpura, czerwień, złoto) podnoszą rangę i tak już wyróżnionym (poprzez obecność w godle) zwierzętom.
I wreszcie – kogo i gdzie spotkać możemy w czasie tej czytelniczej wędrówki? Kwezale, czyli piękne zielone ptaki z długim zielonym ogonem w Gwatemali, wielkie ważące kilogram żaby na Dominice, pancernika 'do zadań specjalnych’ na Grenadzie, sylfika strojnego – jednego z najmniejszych kolibrów (waży około 2 gramy!) na Trynidadzie i Tobag. Ba! Wytrwały podróżnik stanie oko w oko z dwoma smokami Bhutanu i jednorożcem gdzieś na terenach Wielkiej Brytanii.
Osobliwe historie
Każda prezentacja jest inna, a opisy zajmujące. Ich narracja daleka jest od encyklopedycznego stylu. Nie ma mowy o przesyceniu suchymi faktami, datami, liczbami, nazwiskami. Opowieść o kawałku przeszłości, o kulturze konkretnych państw czyta się lub słucha momentami jak gawędę opowiadaną przy ognisku rozpalonym wieczorową porą na południowoamerykańskim stepie czy legendarną historię snutą przez przewodnika wypraw podczas eskapady na himalajskie lodowce lub w czasie wędrówek przez tropikalny las Bhutanu.
W książce nie brakuje polskiego akcentu. Prezentacja nie dostarcza klarownych odpowiedzi na pytanie, jakie zwierzę widnieje w godle. Wręcz przeciwnie – przed czytelnikiem stawiane są kolejne pytania, które, naszym zdaniem, obudzą w co poniektórych chęć indywidualnych poszukiwań.
Tarcze różnego kształtu (okrągła Bhutanu, trójkątna Cypru, w kształcie łzy Botswany), godła z dewizą (Ghana) lub bez (Tajlandia), skromne czy te rozbudowane (Grenada, Australia) – każde kryją w sobie cząstkę zoologicznej prawdy.
Przewodnik po godłach z całego świata, czyli „Zwierzęta w godłach” Przemysława Barszcza z ilustracjami Wojciecha Pawlińskiego (z miejscem na własny herb i widniejące w nim zwierzę – ulubione bądź posiadające symboliczny, bliski nam wymiar) ukazał się nakładem Dwóch Sióstr.
Jeśli „Zwierzęta w godłach” przyciągnęły Waszą uwagę, koniecznie zerknijcie na wpis – „Flaga na maszt!” – ilustrowane kompendium flag z całego świata w komiksowym stylu.
Dla miłośników zoologii i botaniki polecam zwariowane atlasy roślin i zwierząt, czyli „Elegantki, trucicielki i inne ziółka” oraz „Narwańców, uwodzicieli, samotników”.
