Sposób myślenia przez analogię jest jednym z czynników pozwalających odkrywać i rozumieć świat. W naukach przyrodniczych stanowi podstawę odnajdywania nowych idei i wynalazków. Myślenie matematyczne, politykowanie, rozumowanie prawne i moralne od zawsze posługuje się analogią jako narzędziem służącym do szukania i weryfikowania sądów i twierdzeń. Dostrzeganie konwencji, akceptowanie standardów w podobnych życiowych sytuacjach jest gwarancją udanych kontaktów społecznych. W końcu język. Mamy przecież analogie fleksyjne: nie ma mamy, nie ma taty, oddaj jej lalkę, oddaj jemu bajkę, słowotwórcze konstrukcje: córka siostry to siostrzenica, córka brata to bratanica, składniowe i semantyczne struktury: zimą pada śnieg, jesienią pada deszcz… To właśnie wszelkie paralelne reguły językowe ułatwiają nabywanie mowy.
Oto więc należycie uargumentowany “bohater” niniejszego wpisu – Analogie tematyczne i atematyczne, których autorkami jest duet: Anna Nallur i Anna Nepomuceno.
Zawartość
- 70 kart kartonowych kolorowych dwustronnie foliowanych,
- instrukcja z odpowiedziami (w języku polskim i angielskim),
- tekturowe opakowanie.
- 67 kart kartonowych kolorowych dwustronnie foliowanych,
- instrukcja z odpowiedziami (w języku polskim i angielskim),
- tekturowe opakowanie.
Dla kogo?
- dla dzieci z zaburzeniami rozwojowymi (m.in. w przypadku zaburzeń komunikacji językowej, zakłóceń uwagi i koncentracji, w sytuacji specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu),
- dla dzieci zdrowych, w celu stymulacji kształtowania funkcji poznawczych.
Rozwijane umiejętności
- odkrywanie i wykorzystywanie reguł,
- werbalizowanie reguł,
- odnajdywanie relacji i różnic,
- dokonywanie analizy.
Czym jest analogia?
Analogia, będąc jedną z metod rozumowania, zależna jest w dużej mierze od funkcji lewej półkuli, gdyż polega na:
- dostrzeganiu podobnych relacji,
- zauważeniu różnic,
- odkrywaniu reguł
- i wykorzystaniu ich w innych sytuacjach i warunkach.
Jaki ma wpływ na naukę języka i nasz rozwój?
Umiejętność wnioskowania przez analogię wraz ze zdolnością do kategoryzacji elementów rzeczywistości stanowi solidną podstawę naszego intelektualnego rozwoju. Również skuteczna nauka języka polega m.in. na dostrzeżeniu, rozumieniu i ponownym, (a docelowo spontanicznym) wykorzystywaniu lingwistycznych analogii w innych przypadkach i sytuacjach. Analogii, które skryje w sobie m.in.:
- fleksja wyrazów (m.in. deklinacja rzeczowników, przymiotników, zaimków i liczebników, koniugacja czasowników – pomijając zbiór wyjątków i odstępstw od reguły 😉 ),
- słowotwórstwo,
- struktury zdaniowe i wszelkie komunikaty.
Rodzaje analogii
Materiał wykorzystany w omawianych niżej zestawach: konkretny (obrazki) oraz abstrakcyjny sprawia, że mamy do czynienia z analogiami tematycznymi i atematycznymi. Nieobecne w przykładach analogie językowe (na materiale werbalnym) tworzę samodzielnie.
Analogie językowe 
Sposób pracy z kartami
Zestawy składają się z ogromnej ilości kart pracy. Każda karta to dwa przykłady oparte na tej samej regule (“Jeśli A, to B”). Staram się, aby dziecko samodzielnie dostrzegło zasady rządzące podanymi wzorami i uzupełniło brakujący element trzeciej pary. W tym celu wspólnie analizujemy kolejne linijki z przykładami – oczywiście z zachowaniem kierunku od lewej do prawej i z użyciem palca wskazującego dominującej ręki. Ogromną wagę przywiązuje również do komunikatów kierowanych do dziecka. W zależności od doświadczeń poznawczych i możliwości dziecka stosuję różne komunikaty:
- taki -> taki, taki -> taki, taki -> jaki tu?
- taki tu -> taki tu, taki tu ->taki tu, taki tu -> jaki tu?
- gdy wymaga tego sytuacja, a dziecko nie dostrzega zależności w przykładach, pomagam mu i wspólnie nazywamy poszczególne elementy przykładów, np. co? – pomidor, jaki? – duży -> co? pomidor, jaki? – mały, co? – ogórek, jaki? – duży -> co? ogórek, jaki? – mały, co? – kukurydza, jaka? – duża- > co tu?/jak tu?/ jaka tu kukurydza?
Wybór obrazka z pięciu dostępnych możliwości, to nie koniec ćwiczenia dla dziecka mówiącego. Przed nim stoi niełatwe zadanie – nazwanie odnalezionej i zastosowanej reguły, chociażby w najprostszej formie, np. tu duże -> tu małe, tu czerwone ->tu zielone, tu nad -> tu pod, tu w tą samą stronę -> tu w przeciwną itp.
Moi podopieczni stosują następujące sposobów pracy z kartami:
- zwyczajne wskazywanie prawidłowego rozwiązania wśród pięciu przykładów mieszczących się w jednej linii,
- zakreślanie kółkiem odpowiedzi,
- łączenie linią odpowiedzi z pustym okienkiem,
- dokładanie lub/i doklejanie właściwego obrazka.
Wielokrotne użycie kart i różne techniki pracy wymagają wcześniejszego powielenia kart do własnych celów. Tak przygotowaną pomoc wykorzystuję z dziećmi, którym łatwiej zauważyć reguły rządzące w parach poprzez wycięcie i dołożenie konkretnego obrazka. Ponadto, czego nauczyło mnie doświadczenie 😉 , rozcięcie przygotowanych pięciu odpowiedzi i niezapamiętanie ich sugerowanego przez autorki ułożenia, zaburzyć może tok przebiegu niektórych ćwiczenia. Ma to m.in. znaczenie w relacjach dotyczących obrotu (90˚, 180˚) czy lustrzanych odbić.
Przedstawione w zestawie analogie dotyczą wielu różnych reguł, a każdą z nich zobrazowano, nie jednym, a kilkoma ćwiczeniami.
Relacje dotyczą m.in.:
- koloru
- wielkości
- położenia względem siebie lub innych obiektów
- obrotów, lustrzanych odbić
- część do całości (np. elementów różnicujących obiekty w parze)
- wykonywanych czynności
- cech i funkcji (np. przeciwieństw i kontrastów)
- zmian czynności wykonywanych między obiektami
- 2 cechy w jednej analogii (np. ilości i wielkości)
- 3 cech w jednej analogii (np. ilości, koloru i wielkości)
Podział kart dotycz również stopnia trudności. Ewentualne problemy w rozwiązywaniu analogii rozwiać może instrukcja wraz z załączoną tam tabelą odpowiedzi. Tu po raz kolejny przydaje się oryginalne ułożenie odpowiedzi, a więc odpowiednia ich kolejność.
W praktyce terapeutycznej wykorzystuję również inne zestawy rozwijające myślenie analogiczne, np.:
Analogie można tworzyć na kartce papieru, ale i w przestrzeni pozastolikowej. Z użyciem klocków Lego również – mój pomysł znajdziesz tutaj.