Do tej pory ukazały się pierwsze części elementarza i zeszytu ćwiczeń będących zbiorem ćwiczeń utrwalających czytanie i pisanie samogłosek ustnych, ich sekwencji, sylab otwartych oraz zbudowanych z nich wyrazów i zdań. W kolejnej części spodziewać się można następnych etapów nauki czytania i pisania. Z zainteresowaniem czekam więc na publikacje, by móc całościowo spojrzeć na koncepcję nauki czytania i pisania prezentowaną przez autorkę – Kingę Turek.
Zawartość
- Poradnik do nauki czytania
- Poradnik do nauki pisania
Określenie „elementarz” oraz „zeszyt ćwiczeń” są potocznymi nazwami stosowanymi w niniejszym wpisie. Sama autorka nie używa takich terminów odnośnie do poszczególnych części zestawu.
Uprzedzając pytania, zestaw jest kompilacją skutecznych metod nauki czytania[efn_note] Fragment z okładkowego opisu zestawu autorki [/efn_note], więc tylko częściowo bazuje na Symultaniczno-Sekwencyjnej Nauce Czytania®.
Książki zaopatrzone zostały w broszury o charakterze poradników. Pisane są prostym i przystępnym językiem, zrozumiałym również dla rodzica, który decyduje się pomóc dziecku nauczyć się czytać i pisać.
Autorka podkreśla i tłumaczy w nich m.in. jedną z ważniejszych procedur nauki czytania – zasadę powtarzania, rozumienia i nazywania. Dziecko naśladuje rodzicielskie/terapeutyczne realizacje samogłoskowe, sylabowe itd. (POWTARZANIE), następnie spostrzega, rozpoznaje, czyli pokazuje, daje, zaznacza (ROZUMIENIE) samogłoskę, sylabę itd. Ostatecznie dziecko czyta (NAZYWANIE) komunikaty na poszczególnych etapach nauki czytania.
Bez komentarza nie zostaje również zasada postrzegania świata od lewej do prawej. Autorka zwraca uwagę na jej istotę w czytaniu, ale i rysowaniu oraz pisaniu.
Kwestia wielkich i małych liter budzić może pewne wątpliwości (niekonsekwencja w równoległym ich wprowadzaniu w kolejnych ćwiczeniach). Spośród 19. rodzajów ćwiczeń, tylko cześć dotyczy i wielkich i małych liter. Myślę jednak, że z powodzeniem można na własną rękę tworzyć analogiczne ćwiczenia (jak te w ćwiczeniach 5., 6., 7., 8., 10., 11., 12., 13., 17., 18.) również z samogłoskami, sylabami pisanymi małymi literami.
Plusem są zapewne różnego rodzaju ćwiczenia ogólnorozwojowe, które włączone zostały w naukę czytania, tj. ćwiczenia pamięci, sprawności manualnej, wykluczania (szerzej kategoryzacji), spostrzegania wzrokowego, myślenia. Szczegółowy opis i przykłady znajda się poniżej.
Nie można nie wspomnieć o estetycznych walorach książek. Zarówno elementarz, jak i zeszyt ćwiczeń nie zalewa rzeka terapeutycznych poleceń. Autorka wykorzystuje powszechnie znane piktogramy (tylko 5!) i używa ich zamiast stosowania w książkach złożonych, często niezrozumiałych poleceń, odwracających uwagę dziecka od sedna zadania.
„Mało lat mam, a czytam sam”
W elementarzu pojawia się 19 rodzajów ćwiczeń, które powtarzają się podczas wprowadzania poszczególnych samogłosek, sylab, wyrazów i zdań. Poniżej załączam opis zadań każdego typu i kilka zdjęć z przykładami.
Ćwiczenia 1-8 dotyczą samogłosek, 9-13 – sylab. W pozostałych pojawiają się już wyrazy i zdania z poznanych wcześniej sylab.
Ponadto do elementarza autorka dołącza stworzone przez siebie „Pakiety wyrazów i zdań”. Pierwszy pakiet bez wątpienia mogę nazwać logopedycznym niezbędnikiem. Oto dlaczego.
Pierwszy pakiet składa się z 17 tabelek. Ich ilość nie jest nieprzypadkowa. Każda bowiem tabelka gromadzi wyrazy zapisane wielkimi literami, które utrwalają daną literę w sylabach (M, P, B, L, T, D, F, W, S, Z, K, G, J, N, C, Ł, R). Dodatkowo wyrazy w ramach tabelek pogrupowano według czterostopniowej skali trudności – kolejnym poziomom trudności odpowiadają kolory:
- żółte tło mają wyrazy najłatwiejsze, zbudowane w oparciu o jeden, ten sam paradygmat sylaby otwartej, jedno -lub dwusylabowe,
- zielone – wyrazy zbudowane z dwóch różnych sylab otwartych,
- czerwone – wyrazy oparte na trzech lub więcej różnych sylab otwartych,
- niebieskie (najtrudniejszy poziom) – przypisany jest wyrazom z głoskami zmiękczonymi, zbudowanymi z dwóch lub więcej różnych sylab otwartych
Pierwsze wyrazy z danego poziomu zaznaczono falbanką – graficznym ułatwieniem, popularnie stosowanym podczas nauki czytania.
W skład drugiego pakietu wchodzi jedna tabelka wyrazów zapisanych małymi literami, utrwalająca daną literę w sylabach. Słowa wchodzące w jej skład to wybrane przykłady z pakietu pierwszego.
Trzeci pakiet jest zbiorem zdań zapisanych małymi literami.
Elementarz zawiera również naklejki (samogłoski, sylaby, wyrazy, zdania, obrazki) potrzebne w nauce czytania według koncepcji autorki.
Ćwiczenie 1
Polega na przeczytaniu konkretnych samogłosek pisanych wielką i małą literą oraz wyszukaniu takiej samej wśród załączonych naklejek, następnie przyklejeniu w wyznaczonym miejscu. Pola dedykowane temu zadaniu są jednak małe, same naklejki również, więc dziecko musi wykazać się nie lada sprawnością manualną i niezaburzoną percepcją wzrokową.
Wszystkie załączone do podręcznika karty z naklejkami wyrywam i na potrzeby ćwiczeń, do których są potrzebne, kładę nad lub obok elementarza. Zdecydowanie ułatwia to pracę dziecku.
Ćwiczenie 2 i 4
To połączenie ćwiczenia grafopercepcyjnego (rysowanie linii wewnątrz pola ograniczonego kreskami) z odczytywaniem samogłosek i ich sekwencji. Przedstawione ilustracje są próbą osadzenia komunikatów językowych (wypowiadanych samogłosek i ich sekwencji) w kontekście znaczeniowym, np. wymagana do narysowania linia to równocześnie droga małego Inuity (choć skojarzenia z samogłoską E napisaną na jego wizerunku domagają się raczej nazwy Eskimos – uważanej dziś jednak za obraźliwą), która doprowadzić go ma do czekającego i przywołującego (sekwencją samogłosek: EEE) opiekuna. Inny przykład – wołające, z rękami w górze ułożonymi na kształt litery Y, dziecko kieruje się w stronę swojej mamy (podpisanej samogłoską Y), która czeka z otwartymi ramionami na końcu ścieżki.
Ćwiczenie 3
Polega na czytaniu sekwencji samogłosek zapisanych wielkimi literami, wyszukaniu odpowiednich naklejek i przyklejeniu ich w odpowiednim miejscu. Podobnie, jak w ćwiczeniu 1.
Ćwiczenie 5., 6., 7., 8. występuje tylko raz. Wymienione typy zadań przygotowane zostały tylko w oparciu o samogłoski pisane wielkimi literami.
Ćwiczenie 5 i 6
To kolejne ćwiczenie utrwalające znajomość samogłosek (należy przeczytać wszystkie samogłoski) i odwołujące się do wzrokowej identyfikacji samogłosek pisanych wielkimi literami (trzeba połączyć je w pary linią – ćw. 5 lub pokolorować na taki sam kolor – ćw.6).
Ćwiczenie 7
Polega na skreśleniu, czyli wykluczeniu, samogłoski różniącej się od pozostałych. Czynność eliminacji poprzedza oczywiście odczytanie kolejno wszystkich samogłosek.
Ćwiczenie 8
Przeczytaj wszystkie samogłoski. Znajdź takie same i pokoloruj je tym samym kolorem – tak dokładnie brzmi polecenie do ćwiczenia 8. Nie do końca zrozumiałe jest, czy chodzi o identyczne samogłoski w obrębie każdej piłki czy całego zadania.
Ćwiczenie 9
Podobnie jak ćwiczenie 1. i 3. wymaga czytania, tym razem sylab, odszukiwania naklejek w przygotowanym pakiecie i przyklejanie ich we właściwych miejscach.
Ćwiczenie 10
Polega na przeczytaniu wszystkich sylab, a następnie wyszukaniu identycznych par i połączeniu ich linią. Kierunek rysowania sugeruje strzałka. To ważna podpowiedź, moim podopiecznym często muszę przypominać o zasadzie postrzegania świata od lewej do prawej, również podczas rysowania.
Ćwiczenie 11
Czytanie sylab, identyfikacja i kolorowanie tożsamych par – to zadania, wchodzące w skład tego typu ćwiczenia.
Ćwiczenie 12
Polega na skreśleniu sylaby, która różni się od pozostałych w linijce. Czytając sylaby dziecko dodatkowo, oprócz wizualnej różnicy, słuchowo spostrzega sylaby. Pamiętać więc należy o kolejności zadań w ćwiczeniu: czytanie poprzedza wykluczanie.
Ćwiczenie 13
Po przeczytaniu sylab każdej linijki należy odszukać tym razem identycznej sylaby, jak ta podana na początku wersu.
Ćwiczenie 14
Po przeczytaniu wyrazów i zaznaczeniu w nich sylab (tzw. falbankowanie tekstu) należy połączyć wyrazy z odpowiednimi obrazkami, odnaleźć naklejki z tymi wyrazami i przykleić je w odpowiednich miejscach. Ćwiczenie jest więc połączeniem czytania ze zrozumieniem z zdaniami percepcji wzrokowej i sprawności manualnej.
Ćwiczenie 15
Zadania są analogiczne do tych proponowanych w poprzednim ćwiczeniu. Jedynie zamiast wklejania naklejek pod identycznymi wyrazami i sylabami, dziecko od razu podpisuje nimi obrazki.
Ćwiczenie 15a
Dziecko czyta wszystkie wyrazy z właściwej tabeli z „Pakietu 1.” (np. pracując z sylabami opartymi na spółgłosce M, czyta pierwszą tabelkę, jeśli na spółgłosce P – drugą itd.). Może „falbankować” wyrazy. Jeśli zna już litery zapisane małym drukiem, czyta również odpowiednie części tabelki z „Pakietu 2.”.
Samo czytanie kolejnych wyrazów (największa grupa liczy 282 słów), nawet dzielone na kilka- lub kilkanaście etapów okazuje się być zadaniem bardziej nastawionym na ćwiczenie automatycznej czynności czytania bez możliwości sprawdzenia rozumienia czytanego tekstu.
Konkretne wyrazy z pakietu, będącego zapewne efektem wielogodzinnej i skrupulatnej pracy (tym bardziej doceniam starania autorki), chętnie i często wykorzystuję podczas nauki czytania z podopiecznymi – najczęściej łącząc je z obrazkami (słowami podpisujemy odpowiadające im ilustracje, obrazki z gazet, zdjęcia z albumów).
Ćwiczenie 16
Zadaniem dziecka jest dopasowanie zdań do odpowiednich obrazków poprzez użycie właściwego koloru, przypisanego konkretnym zdaniom, następnie wyszukanie i przyklejenie naklejek z takimi samymi zdaniami we właściwych miejscach.
Ćwiczenie 16a
Dziecko, które zna litery zapisane małym drugiem, czyta odpowiednie grupy zdań z tabelki z „Pakietu 3” (pakiet zdań).
Ćwiczenie 17
Łączenie w pary tym razem dotyczy sylab utworzonych z różnych spółgłosek i samogłosek rozproszonych na kartce. Poprzedza go oczywiście czytanie sylab.
Ćwiczenie 18
Identyfikacja tożsamych sylab występujących w jednym wersie (sylaby utworzone są z różnych spółgłosek i samogłosek).
Ćwiczenie 19
Rozbudowane teksty, którymi opisane są obrazki, posiadają pytania, które sprawdzają rozumienie przeczytanych przez dziecko komunikatów. Zdania zapisane zostały wielkimi literami, pytania małymi (zadaje je terapeuta/rodzic lub dziecko czyta samodzielnie, jeśli opanowało naukę czytania małymi literami).
„Mało lat mam, a piszę sam”
Zeszyt ćwiczeń zawiera zadania dotyczące nauki pisania samogłosek, sylab, wyrazów i prostych zdań w oparciu o poznane sylaby. Autorka stosuje cztery typy powtarzających się ćwiczeń.
Ćwiczenie 1
Polega na przeczytaniu samogłoski, ozdabianiu jej według własnego pomysłu, pisaniu jej po śladzie, łącząc kropki oraz samodzielnie (w konturach i bez).
Na uwagę zasługuje wskazówka umieszczana przy każdej samogłosce oraz spółgłosce kolejno poznawanych sylab (w prawym górnym rogu strony) dotycząca zasad prawidłowego zapisu. Na literę naniesiono czerwone strzałki (wyznaczają kierunek rysowania poszczególnych linii) oznaczone czarnymi cyframi (przypominają o kolejności pisania poszczególnych „części” liter). Bardzo pomocna wzmianka.
Ćwiczenie 2
Jest analogiczne do ćwiczenia 1. Jedynie miejsce samogłosek zajmują sylaby utworzone w oparciu o wyszczególnioną nad nimi spółgłoskę.
Ćwiczenie 3
Tym razem dziecko czyta już wyrazy, pisze je po śledzie, a następnie przepisuje pod spodem.
Ćwiczenie 4
Ostatni typ ćwiczeń to czytanie, zapamiętywanie i pisanie zdań z pamięci.
Mam nadzieję, że wnikliwa analiza pierwszych części serii „Mało lat mam, a czytam i pisze sam” pozwoli niejednemu terapeucie lub rodzicowi zdecydować, jak i z pomocą jakiego elementarza lub których jego najlepszych części uczyć dziecko czytać i pisać.
Zestaw do kupienia tutaj.
Owocnej zabawy i nauki z dzieckiem!