Wspomagające rozwój mowy książeczki „Hela i Tomek” to zestaw 5 aktywizujących publikacji dla najmłodszych. Zawierają pisane prostym językiem i ilustrowane schematycznymi obrazkami historie oraz zestaw obrazków do wycięcia i podklejenia rzepami. Z pomocą ruchomych elementów można aktywnie i efektywnie ćwiczyć szereg umiejętności i kompetencji – nie tylko językowych (słuchanie lub czytanie ze zrozumieniem, słownictwo, odmiana wyrazów, pamięć słuchowa i wzrokowa). Seria dedykowana jest głównie najmłodszym dzieciom rozwijającym język z opóźnieniem.
Zestaw książeczek przeznaczony jest przede wszystkim dla dzieci 2- i 3 -letnich oraz starszych rozwijających język z opóźnieniem lub niemówiących. Sprawdzi się również jako pomoc u młodszych dzieci z zaburzeniami komunikacji językowej o różnej etiologi m.in. ze spektrum autyzmu, niedosłuchem, głuchotą, niepełnosprawnością intelektualną. Z powodzeniem serii używać można podczas wczesnej nauki czytania, również u dzieci rozwijających się prawidłowo.
Bardzo schematyczne, zazwyczaj pozbawione scenerii i zbędnych szczegółów ilustracje, malowane wyraźnymi kolorami osoby i przedmioty przedstawiane na czarnym tle, czyli zasada kontrastu w projektowaniu szaty graficznej w zamyśle autorów ogniskuje uwagę młodych odbiorców (szczególnie tych z zaburzeniami percepcji) na bohaterach opowiadania oraz tekście, czyli drukowanych białych literach bezszeryfowej czcionki (z wyjątkami dla jaskrawo kolorowych imion rodzeństwa).
Język serii (jak i wspomniany typ ilustracji) daleki jest klasycznym bajkom i opowiadaniom z literackim i metaforycznym językiem, złożoną strukturą zdań czy rozbudowaną kompozycją, ale dzięki uproszczeniom sprzyja programowaniu języka dziecka rozwijającego mowę z opóźnieniem. Padające wypowiedzi bohaterów i narracyjny komentarz tworzone są w oparciu o minimum leksykalne (podstawowe słownictwo) i gramatyczne (proste reguły gramatyczne) pozwalające nabywać język stopniowo, krok po kroku. Stąd w opowiadaniu obecny jest: czas teraźniejszy, 3. osoba liczby pojedynczej (mama, tata, lekarz, Hela, Tomek, pies itp.), zdania pojedyncze, przewaga wyrazów 2- i 3-sylabowych.
Obszerny wpis dotyczący kategorii i schematów językowych przypisanych kolejnym etapom programowania języka wraz z przykładowymi pomocami logopedycznymi, ćwiczeniami i wskazówkami do pracy znajduje się pod następującym tytułem: Programowanie języka dziecka niemówiącego, rozwijającego język z opóźnieniem i dwu- lub wielojęzycznego.
Przedstawione w książeczkach wydarzenia (tym samym słownictwo) związane są z sytuacjami dnia codziennego, a więc odwołują się do doświadczeń bliskich dzieciom (czynności z codziennej rutyny – jedzenie, mycie, ubieranie; popularne formy spędzania czasu: spacery, zabawa na placu zabaw; sytuacje z życia codziennego – odwiedziny znajomych, zabawy w czasie wolnym, choroba), także do różnych emocji (kłótnie z rodzeństwem). Prezentowane sytuacje budują w umyśle dziecka rzeczywisty obraz świata, oswajają z różnymi przeżyciami, m.in. przez utożsamienie siebie z bohaterami, podkreślają pozytywne wartości (np. rodzinne i koleżeńskie wspólne spędzanie czasu, empatia).
Wzmacniające funkcje motywacyjne ruchomych elementów (przyklejane i odklejane dzięki samoprzylepnym rzepom) poprzez aktywne działanie dziecka służą przede wszystkim ćwiczeniu konkretnych umiejętności komunikacyjnych.
Zawartość:
- seria 5 książeczek zbindowanych drutową spiralą (bardzo praktyczne rozwiązanie pozwalające przedstawiać w polu widzenia dziecka wyłącznie jedną stronę, na której należy się skupić) z rodzeństwem – Helą i Tomkiem w roli głównej,
- taśmy rzep samoprzylepnych potrzebne do umieszczenia ruchomych elementów (uprzednio wyciętych z ostatnich stron książeczki),
- solidna teczka bez problemu mieszcząca cały zestaw.
Ćwiczone umiejętności, rozwijane kompetencje:
- uwaga, koncentracja,
- słuchanie ze zrozumieniem,
- czytanie krótkich tekstów ze zrozumieniem (wczesna nauka czytania),
- ćwiczenia rozumienia – odpowiadania na pytania do tekstu,
- językowe ćwiczenia fleksyjne,
- ćwiczenia pamięci słuchowej i wzrokowej,
- wzbogacanie słownictwa,
- kategoryzacja tematyczna.
Przegląd poszczególnych książeczek
Każda publikacja stanowi odrębną historię, dlatego można je oczytać pojedynczo lub w dowolnej kolejności.
„Tomek i Hela”
Pierwsza książeczka z serii przedstawia głównych bohaterów wszystkich pięciu historii: 5-letnią Helę i jej młodszego 3-letniego brata, formy spędzania wolnego czasu, zainteresowania, a nawet kłótnie między rodzeństwem.
„Co Tomek robi rano?”
„Co Tomek robi rano” jest zapisem kolejno następujących po sobie porannych rutynowych czynności (m.in. mycie, ubieranie, jedzenie), jakie Tomek wykonuje samodzielnie, ale i z pomocą swojej mamy, zanim zostanie odwieziony do klubu dla maluchów.
„Urodziny Heli”
„Urodziny Heli” opowiadają o uroczystym świętowaniu 6. urodzin głównej bohaterki – zarówno w gronie przyjaciół, jak i poprzedzających koleżeńską zabawę, rodzinnym towarzystwie mamy i taty. Moc prezentów, radosne zabawy i pozytywne emocje – wokół takich treści koncentruje się narracja.
„Tomek jest chory”
Głównym miejscem akcji kolejnej historii staje się poczekalnia i gabinet lekarski. Ilustracje i narratorski komentarz przedstawiają przebieg badania lekarskiego, następnie wizytę w aptece i domowe leczenie. Opowieść jest doskonałym przykładem historii przyczynowo-skutkowej podkreślającej następstwo kolejnych etapów zdarzeń od pierwszych symptomów choroby zauważonych przez rodziców, przez umawianie wizyty u lekarza, oczekiwanie w gabinecie, pomoc lekarską, wykupienie leków i kuracje.
„Pora na sen”
O ile książeczka „Co Tomek robi rano?” przedstawia poranną rutynę Tomka, o tyle „Pora na sen” jest z kolei zapisem codziennych wieczornych czynności (sprzątanie zabawek, kąpiel, bajkowa lektura).
Zaproponowana tutaj kolejność książeczek nie jest obligatoryjna, ale w przypadku czytania wszystkich tytułów początek z przedstawieniem bohaterów i zakończenie w formie książkowej dobranocki sprawdza się idealnie.
Jak pracować z książeczkami?
Krótka instrukcja dotycząca sposobu pracy z książeczką załączona jest na początku każdej części serii. Pierwsze czytanie historii poprzedzić trzeba wycinaniem obrazków (załączonych na końcu publikacji), naklejeniem na ich odwrocie jednej części rzepu (szorstkiej, z haczykami), a drugą część rzepu (welurową) należy nakleić na stronach książeczki w zaznaczonych miejscach.
Autorki proponują przede wszystkim aktywne czytanie książeczki dziecku z zachęcaniem do powtarzania usłyszanych słów, nazywaniem przedmiotów widocznych na ruchomych obrazkach, podawaniem i przyczepianiem przedmiotów nazywanych przez dorosłego.
Prosty tekst idealnie nadaje się do ćwiczeń rozumienia słuchanego tekstu, np. w formie pytań do treści opowiadania, które w zależności od kompetencji dziecka zadawane mogą być po usłyszeniu pojedynczego zdania, po wysłuchaniu narracji z jednej strony książeczki lub też na koniec opowiadania. Oto przykładowe pytania do części: „Co Tomek robi rano?”:
- Jak ma na imię chłopiec?
- Kto budzi Tomka?
- Kto prosi Tomka o umycie rąk i buzi?
- Czego używa chłopiec do mycia?
- Co zakłada na siebie Tomek?
- Kto przygotował Tomkowi śniadanie?
- Z kim żegna się Tomek przed wyjściem z domu?
- Jak wabi się pies Tomka?
- Co Tomek pakuje do plecaka?
- Dokąd jedzie Tomek z mamą?
Pytania należy modyfikować, upraszczać w przypadku trudności z rozumieniem słuchanego tekstu i np. zadawać do konkretnych zdań, wykorzystując tożsame słownictwo z wypowiedzi, do których się odwołują, np. do zdania: TOMEK MYJE RĘCE I BUZIĘ, pytania mogą brzmieć:
- Kto myje ręce i buzię?
- Co myje Tomek?
- Co robi Tomek?
Korzystanie z ruchomych elementów nie musi sprowadzać się tylko do wyszukiwania (i przyczepiania) wskazanych przez rodzica czy terapeutę obrazków – które nazwane kończą zdanie rozpoczęte w książce. Ćwiczenia percepcji słuchowej odwoływać się mogą również do pamięci wzrokowej i słuchowej. Wspólnie nazwane przedmioty należy zakryć, a następnie powtórzyć tylko kilka słów (2-4), odsłonić przesłonę i poprosić o wyszukanie i ułożenie w odpowiedniej kolejności poniżej. Ćwicząc wyłącznie funkcje słuchowe, należy zrezygnować z obrazków przy odtwarzaniu wcześniej usłyszanej sekwencji słuchowej.
Działania przy swobodnym przyczepianiu i odczepianiu obrazków urozmaicić można ćwiczeniami fleksyjnymi, utrwalającymi poprawne użycie rzeczowników w zależności od użytego w zdaniu czasownika (je, ma, zakłada, pakuje). Indywidualnie już zrobione etykietki wyrazów sprawdzają się doskonale w pracy z dziećmi, u których równolegle odbywa się nauka czytania.
Odpowiednia ilość ruchomych obrazków pozwala również na budowanie kategorii tematycznych. W przypadku części: „Co Tomek robi rano?” mamy do czynienia z jedzeniem, przyborami toaletowymi, ubraniami, zwierzętami i zabawkami.
Możliwych sposobów wykorzystania zestawu jest więcej. Zachęcam, by w komentarzach pod wpisem lub na profilach PrzystanekRodzinka dzielić się swoimi pomysłami.
„Hela i Tomek. Seria 5 książeczek dla najmłodszych” Hanny Gawrońskiej i Agnieszki Machnickiej wydana została nakładem Wydawnictwa Harmonia.
