rita kaczmarska ilustracja

Rita Kaczmarska – świat przedstawiony, jego tajemnice, czytelnicze napięcie maluje cieniem, kolorem i perspektywą

Niezwykły styl obrazu Rity Kaczmarskiej – naturalistycznie fotografuje rzeczywistość, tę codzienną i ludzką, ale i równorzędny, a czasami tryumfujący nad poprzednim niezwykły świat roślin i zwierząt. Jej świat przedstawiony przybiera różne konwencje od enigmatycznej i barwnej baśni (Awaria elektrowni), przez malowaną czarno-białą farbą z wyraźnymi kolorystycznie akcentami kreskówkę o charakterze ludycznym, historycznym i popkuturowym (Tajemnicze miasto), po cieniowany mrokiem i światłem horror (Czarna książka). Nieszablonowe ilustracje dla najmłodszych, czyli przewaga schematycznej czerni i bieli w tle, jednocześnie oryginalna wyrazistość plam barwnych lub odpowiednio kontrast iluminacji i mroku daje dziecięcej wyobraźni spore pole do działania.

tajemnicze miasto rita kaczmarska 5

Czym jest?

Tajemnicze miasto to zestaw 25 dwustronnych, grubych, tekturowych kart o wymiarach 21 x 13 centymetrów, tym samym to zbiór 50 ilustracji przeznaczonych, według sugestii wydawcy, dla dzieci od 4 roku życia. Doskonale sprawdzają się również wśród młodszego grona odbiorców, jak i niemowlaków.

Jak korzystać z kart? Role wyznaczane odbiorcy

Forma publikacji (luźne, nienumerowane, pozbawione puzzlowych haczyków karty), niezobowiązująca, bo nieskrępowana z góry narzuconym układem i samodzielnie tworzona kompozycja dowolnie dobieranych kart (składanych ze sobą, dopasowywanych do siebie, kilku wybieranych spośród wszystkich), ale i równocześnie enigmatyczny tytuł zestawu („tajemniczy”, czyli inny, oryginalny, trochę dziwny, niejednoznaczny, intrygujący, niejasny, trochę straszny, nietypowy, zagadkowy…) pozwalający indywidualnie według własnych upodobań oraz poznawczych i kulturowych doświadczeń dookreślać namalowany świat przedstawiony – budzą kreatywność, jednocześnie zapraszając do odkrywania tajemnic podczas obserwowania, układania, budowania, eksplorowania, opowiadania, grania i oczywiście zabawy! Jedynie miejsce eksploracji zestawu i wyobraźnia budowniczego, opowiadacza, użytkownika, wyznaczają mu ewentualne granice.

Intensywna eksploracja kart wspólnie z dziećmi pozwala wyodrębnić kilka ról, w jakie wciela się młody odbiorca przy okazji zabaw z zestawem – rolę obserwatora, budowniczego, opowiadacza, gracza.

Poręczne rozmiarem karty, z przewagą czarno-białej kolorystyki nie tylko w tle oraz detalami nierzadko widzianymi jako intensywna plama barwna (płonąca czerwień, promieniujący żółty) sprawiają, że poszczególne karty idealnie sprawdzają się jako stymulacja zmysłu wzroku w pierwszych miesiącach życia dziecka, które w tym czasie preferuje wyraźne barwy (czarny, biały, żółty, czerwony), wykazując niewielką wrażliwość na kontrast między światłem i ciemnością.

Więcej ćwiczeń kształtujących niedojrzały zmysł wzroku dziecka w pierwszym roku życia opisałam w Bystrzak, geniusz, czempion – jak stymulować rozwój dziecka w pierwszym roku życia? CZ.3 SPOSTRZEGANIE WZROKOWE.

Kilkuletnim eksploratorom nie trzeba narzucać aktywności. Dzieci intuicyjnie wiedzą, w jaki sposób wykorzystać zestaw kart ukryty w tajemniczym czarnym pudełku. Układają więc poziome ciągi na płaszczyźnie i konstrukcje w pionie, wykorzystując wszystkie lub wybrane tylko karty, szukając w tworzonych układach graficznych podobieństw (pasujących wizualnie kart na zasadzie tradycyjnych puzzli), wspólnych bohaterów (żandarm w niebieskim mundurze), miejsc (wieżowce), zdarzeń (lot maszyn) czy motywów (więzienie i więźniowie). Przeważa swoboda kompozycyjna, ale można również zasugerować odtworzenie układów kart prezentowanych na pudełku.

Wybór kilku (3-6) kart na zasadzie przypadkowej lub narzuconej przez innego gracza selekcji i próba stworzenia spójnej i logicznie skomponowanej historii pozwala ćwiczyć narracyjne i tekstotwórcze kompetencje młodych użytkowników języka (m.in. poprawne użycie przysłówków spajających poszczególne elementy historii – na początku, przedtem, później, następnie; dbanie o poprawną strukturę zdań; następstwo czasu; zależności przyczynowo-skutkowe).

Gry nie ograniczają się jedynie do zabaw w klimacie „Bystrze oko”, czyli poszukiwań (hasłowo podanych) konkretnych osób, miejsc, rzeczy, kolorów, mniejszych lub większych szczegółów na widniejących akurat w zasięgu wzroku kartach. Ilustracje kojarzyć można ze sobą na zasadzie swobodnych, ale zawsze wyjaśnianych innym skojarzeń.

tajemnicze miasto rita kaczmarska 20

Jaki jest świat przedstawiony?

Na wspólnej przestrzeni istnieją obok siebie różnorodni bohaterowie, ale i niejednolite przedmioty, zjawiska i odmienne miejsca świata przedstawionego. Fascynująca fikcja łączy w sobie elementy rzeczywiste, a więc współczesną zabudowę miast (fragmenty wieżowców, budynków, mostów, ulic), ludyczne atrakcje (pochód cyrkowców, postacie kojarzone z operowymi aktorkami i aktorami, włoskimi tancerkami flamenco), historyczno-kulturowe postacie i motywy (starożytni Egipcjanie, Indianie w tradycyjnych pióropuszach, chiński smok), popkulturowych bohaterów (Superman, Batman, Frankenstein), z baśniowymi (bohaterowie rodem z „Księgi tysiąca i jednej nocy”), fantasy czy science fiction lub rodem z horroru.

tajemnicze miasto rita kaczmarska 21
tajemnicze miasto rita kaczmarska 22
tajemnicze miasto rita kaczmarska 24

Dokonująca się na oczach odbiorcy gra bohaterów – w połowie nasyconych kolorami, a w drugiej części włóczących się leniwie, skradających się za oknem, bądź zaczepnym okiem szukających kontaktu z odbiorcą cieni – inspiruje do tworzenia kompozycji i snucia fabuł o tajemniczym mieście i ich mieszkańcach.

tajemnicze miasto rita kaczmarska 32
tajemnicze miasto rita kaczmarska 33
tajemnicze miasto rita kaczmarska 34
czarna ksiazka rita kaczmarska 1

Czarna książka to autorska w pełni świadomie prowadzona zabawa z czytelniczą wyobraźnią, emocjami i napięciem. Na czym polega owa gra i jaki jest jej cel?

Stopniowo narastający klimat niepokoju i grozy, rodem z horroru pokazuje siłę ludzkiej (nie tylko przecież dziecięcej) wyobraźni, która w ciemności wyostrza, ale i zaburza pracę naszych zmysłów, potęgując przede wszystkim lęki, obawy. Ta sama jednak fantazja jest w stanie okiełznać iluzoryczny strach i fikcyjne potwory. Ciemność, choć tajemnicza, potencjalnie niebezpieczna, nieznana, jednocześnie nęcąca, może być urokliwa, zachwycająca, a nawet kojąca.

Atmosfera niepewności, dozowanej trwogi oraz zagadkowy, nieznany, jednak kuszący charakter ciemności tworzony jest poprzez:

  • kontrast monochromatycznych barw,
  • eksponowanie wybranych elementów świata przedstawionego poprzez różnicowanie natężenia światła,
czarna ksiazka rita kaczmarska 6
czarna ksiazka rita kaczmarska 7
czarna ksiazka rita kaczmarska 8
  • nisko umieszczony punkt widzenia zaburzający rzeczywistą perspektywę,
czarna ksiazka rita kaczmarska 9
czarna ksiazka rita kaczmarska 10
czarna ksiazka rita kaczmarska 11
  • fabułę, snutą za pośrednictwem lapidarnej dziecięcej wyliczanki, opartej na powtórzeniach przymiotnika „czarny”, historię, w której czytelnik podążając za narracją, wchodzi coraz głębiej w mroczny las, chatę, korytarz, pokój, strych i wreszcie staje przed tajemniczą szafą,
czarna ksiazka rita kaczmarska 12
czarna ksiazka rita kaczmarska 13
czarna ksiazka rita kaczmarska 14
  • a w końcu przewrotne, niespodziewane, szczęśliwe zakończenie, niczym katharsis w starożytnej tragedii.
czarna ksiazka rita kaczmarska 15

Czarna książka – czarna z tytułu, czarna na okładce, czernią malowana, opowiadana „czarnymi” przymiotnikami – idealnie nadaje do się czytania i oswajania dziecięcych lęków w domowym zaciszu na rodzicielskich kolanach. Celowo potęguje emocjonalne napięcie, owszem wywołuje też dreszcz emocji (mniejszy lub większy w zależności od wrażliwości emocjonalnej i doświadczeń poznawczych dziecka), ale w bezpiecznych i kontrolowanych warunkach może wyposażyć dziecko w wiedzę i poczucie, że wyobraźnia to siła, która ujarzmić może nawet ciemność.

img 20201027 143840

Do Awarii elektrowni ilustrowanej przez Ritę Kaczmarską tekst napisała Tina Oziewicz, znana dziecięcym czytelnikom m.in. z nietypowego przewodnika – Great! Wielka Brytania dla dociekliwych oraz lirycznego albumu ludzkich emocji – Co robią uczucia? (linki do recenzji w tytułach).

Awaria elektrowni to opowieść pisana prozą, ale niezwykle liryczna, pełna metafor, z niespieszną, a finalnie kojącą narracją.

Historię otwiera prezentowany na dwóch pierwszych rozkładówkach wyraźny kontrast światła z ciemnością, wieczornego marazmu ludzi odpoczywających w swoich domach po intensywnym dniu z niebezpiecznymi, bo skrywającymi tajemnicę opustoszałymi, ciemnymi zakamarkami małej metropolii.

Oto trwająca jedną noc awaria elektrowni pogrąża w mroku miasto, okoliczne miasteczka, wsie i pojedyncze domy. Brak prądu daje się odczuć różnymi zmysłami – gasną światła latarni, lamp, sklepowych i ulicznych neonów, telewizory, komputery, nieruchomieją ruchome schody, windy, rozmrażają się lodówki, milknie radio. Ulice pustoszeją, samochody zatrzymują się, ma się wrażenie, że ludzkie życie zamiera. W wywołującej spokój, nie powodującej złości, w bezpiecznej ciszy i ciemności rozświetlanej jedynie naturalnym księżycem z ukrycia wychodzą zwierzęta, odżywa przyroda, wschodzi delikatny i ciepły księżyc.

Lisy, koty, kuny niespiesznie wałęsają się w poszukiwaniu jedzenia. Rak zapuszcza się w dawno nie odwiedzane, a pamiętane z dzieciństwa dno jeziora. Żaby mają odwagę wyjść na trawnik i podziwiać światło księżyca. Ćma otrząsając się z conocnego szaleńczego transu wokół latarni wreszcie wolna może polecić w stronę kwiatów. Dziwaczek jalapa w pełni rozkwita. Borsuszyca wyprowadza swoje młode z nory na pierwszy spacer. W jeżu budzi się młodzieńcza brawura i chęć odbywania całonocnych wędrówek.

img 20201027 144458
img 20201027 144516
img 20201027 144529
img 20201027 144557
img 20201027 144627
img 20201027 144648

A człowiek? Gdy opuści go strach przed tymczasową utratą cywilizacyjnych udogodnień, spróbuje poznać na nowo rzeczy, przestrzenie, okolice, odnajdzie czas na niezobowiązującą pogawędkę z sąsiadem, rozsmakuje się w zapachu maciejki, zasłucha w chórze żab i nade wszystko zachwyci go głęboka czerń oprószona gwiazdami jak szronem.

img 20201027 144751

Intensywny granat tła oddaje tajemniczą pustkę miejskich ulic, mrok jeziora, gęstwinę trzcin i zarośli i bezmiar atramentowego nieba i uwypukla kojące raz białe, raz srebrzyste naturalne światło księżyca i gwiazd, ale i złoty blask elektrycznych latarni. Fascynująca jest ta ciemność Rity Kaczmarskiej, wydobywa niedostrzegalne na pierwszy rzut oka kolory, faktury i blaski zwierzęcych sylwetek.

Fragmentaryczne i kolejno prezentowane ujęcia świata (m.in. dno jeziora, po którym sunie rak, ulice, nad którymi krąży sowa, droga pod samochodem, pod którym kryje się jeż), pokazywane z perspektywy poszczególnych zwierząt pozwalają wyzbyć się napięcia i niepokoju budowanego za sprawą nocy, ciemności, tajemnicy. Czytelnicza uwaga kieruję się bowiem bardziej w stronę nocnych zwierząt i roślin, zjawisk przyrody, które będąc równocześnie atrybutem nocy, nie wzbudzają dziecięcego lęku.

czarna ksiazka rita kaczmarska 3
czarna ksiazka rita kaczmarska 2

Awaria elektrowni, Czarna książka i Tajemnicze miasto wydane zostały nakładem Wydawnictwa Dwie Siostry.

O terapeutycznej mocy książek, pozwalających oswoić nie tylko ciemność, ale i inne lęki, w tym strach przed śmiercią i przemijaniem przeczytacie w Jak pomóc dziecku oswoić się ze śmiercią? „Esben i duch dziadka” oraz inne książki o śmierci dla dzieci.

esben i duch dziadka kim fupz aakeson eva eriksson

Nie chcesz, by ominął Cię kolejny wpis? Polub Przystanek Rodzinka na Facebooku.

Scroll to Top