Tytuł charakteryzowanej pomocy terapeutycznej stawia rodzica lub specjalistę pracującego z dzieckiem w roli językowego eksperta, znawcy i wyroczni w kwestiach dotyczących mowy. “Mów mi, jak mam to powiedzieć! Ćwiczenia do terapii dzieci z zaburzeniami komunikacji językowej” Anny Żywot stanowią terapeutyczną odpowiedź na różnego rodzaju zaburzenia umiejętności posługiwania się mową. Program z pomocą nauczyciela próbuje przeprowadzić dziecko przez kolejne etapy rozwoju mowy. Wpis zawiera analizę oraz wstępną ocenę prezentowanej koncepcji i składających się na nią ćwiczeń.
Zawartość:
- 78 dwustronnie zadrukowanych kart (awers – 554 ilustracje, rewers – wyrazy, zdania i/lub pytania do ilustracji),
- broszura ze wskazówkami do pracy,
- tekturowa teczka mieszcząca karty i broszurę.
Dla kogo?
Dla dzieci z zaburzeniami umiejętności posługiwania się mową o różnej etiologii, m.in. z:
- opóźnionym rozwojem mowy,
- afazją/dysfazją dziecięcą,
- zaburzeniami ze spektrum autyzmu,
- niedosłuchem, głuchotą,
- niepełnosprawnością intelektualną.
Program proponowany jest także rodzicom dzieci rozwijających się prawidłowo, jako pomoc w kształtowaniu sprawności językowej.
Zalety zestawu
- czarno-białe konturowe ilustracje, przedstawiające konkretne sytuacje, pozbawione zbędnych szczegółów, które negatywnie mogłyby wpływać na koncentrację dzieci z zaburzeniami rozwojowymi,
- obrazki i etykiety drukowane na matowych kartach pozbawionych refleksów,
- przedstawione i nazywane w trakcie ćwiczeń i zabaw postacie, rzeczy i sytuacje odwołują się do doświadczeń bliskich dzieciom (rutynowe czynności, zdarzenia z życia codziennego, emocje bliskie dziecku),
- karty z ilustracjami dokładnie opisane instrukcją do ćwiczeń oraz konkretnie nazwaną strukturą językową, która pozwala odnieść ją do poszczególnego etapu programowania języka, tym samym tworzyć różnorodne ćwiczenia o podobnym poziomie trudności i zbliżonej strukturze językowej,
- 3 poziomy trudności,
- materiał językowy naśladujący naturalne etapy nabywania języka (wyrazy złożone z sylab otwartych, zdania pojedyncze najczęściej zbudowane z podmiotu i orzeczenia lub podmiotu,orzeczenia i dopełnień, zdania złożone współrzędnie i podrzędnie).
Po niedługim czasie korzystania z charakteryzowanej pomocy, indywidualnie rozszerzam przedstawione struktury językowe o początkowe schematy z samogłoskami i sylabami, a trudniejsze struktury uzupełniam pominiętym podmiotem. Wszystkie szczegółowo opisane etapy programowania języka przedstawiam we wpisie Programowanie języka.
Etykiety z podpisami do obrazków (czyli w moim zamyśle zdublowany tekst z rewersów karty) byłyby doskonałym dopełnieniem zestawu, wyręczając rodziców/terapeutę w przygotowaniu ćwiczeń. Oczywiście podpisywanie obrazków mające miejsce równolegle przy dziecku ma swoje zalety (czasami jest najważniejszym etapem ćwiczeń – szczególnie dla dziecka uczącego się czytać), ale samodzielne wykonywanie etykiet przed realizacją ćwiczeń okazuje się być czasochłonne.
Podczas zajęć z podopiecznymi rezygnuję z niektórych sugerowanych przez autorkę uproszczeń formy fonetycznej słów (np. jabo – jabłko, łyga – łyżka). W takim wypadku argument maksymalnego ułatwiania artykulacji dziecku do mnie nie przemawia.
Zastosowanie twardszej tektury na pewno zwiększyłoby trwałość i czas użytkowania pomocy. Niestety zwiększyłoby to koszt zestawu. Obecny wygląd, trwałość i jakość pomocy jest adekwatny do ceny.
Schemat przebiegu ćwiczeń
W broszurze przedstawiony jest następujący schemat przebiegu ćwiczenia:
- rozłożenie ilustracji (ilość uzależniona od możliwości dziecka) i nazwanie obrazków,
- powtórzenie przez dziecko struktury językowej,
- w sytuacji pracy z etykietami – przeczytanie przez dziecko etykiet i dołożenie ich pod obrazki,
- sprawdzenie rozumienia ćwiczonej konstrukcji poprzez poproszenie o podanie obrazka opisanego przez terapeutę,
- samodzielne opisywanie przez dziecko rozłożonych obrazków,
- w późniejszych etapach pracy sugeruje się układanie różnorakich sekwencji, historyjek obrazkowych i konstruowanie na ich podstawie krótkich opowiadań.
Wybrane ćwiczenia
Poziom łatwy: orzeczenie (daje) + dopełnienie w bierniku
Powyższe zadanie ma na celu ćwiczenie konstrukcji łączącej orzeczenie (w tym konkretnym wypadku – czasownika “daje”) z dopełnieniem w bierniku. Proponowane słowa są proste pod względem fonetycznym (orzeczenie złożone jest z dwóch sylab otwartych, dopełnieniem są rzeczy, przedmioty bliskie doświadczeniom najmłodszych, zastosowane zostały również ich uproszczone pod względem artykulacyjnym formy). Autorka zaleca rozpocząć od struktur, w których nie zmienia się końcówka fleksyjna dopełnienia. Przygotowanie dwóch kategorii dopełnienia (bez zmiany końcówki i ze zmianą) to doskonały sposób stopniowania trudności w ćwiczeniu.
Dziecko ćwiczy następujące konstrukcje orzeczenia z dopełnieniem w bierniku:
Poziom łatwy: fleksja – KOGO? – dopełniacz
Ćwiczenie skupia się na utrwaleniu zmieniających się końcówek fleksyjnych słów o prostej formie fonetycznej występujących w dopełniaczu liczby pojedynczej. Zadanie dziecka polega na krótkiej odpowiedzi (jednym słowem) na pytanie zadane przez terapeutę/rodzica. Pytanie znajduje się na rewersie karty z ilustracją i dotyczy wyrazów będących odpowiedzią na pytanie KOGO?
Dziecko ćwiczy następujące formy dopełniacza:
Poziom średni: schemat, w którym różne orzeczenia mają to samo dopełnienie (miś)
W zadaniu wskazanie prawidłowej ilustracji i nazwanie jej poprawnym schematem wymaga od dziecka zwrócenia uwagi na znaczenie czynności (różne orzeczenia) dotyczącej tego samego obiektu (to samo dopełnienie).
Dziecko ćwiczy następujące orzeczenia z tym samym dopełnieniem (miś):
Poziom średni: konstrukcja: To jest coś kogoś. / Ktoś mówi: To jest mój/moja/moje…
Opis ilustracji, czyli nazwanie przynależności poszczególnych przedmiotów (np. To jest telefon taty) to pierwszy etap ćwiczenia. Drugie zadanie polega na użyciu mowy niezależnej i zaimka z koniecznością uzgodnienia końcówki fleksyjnej. Dziecko ma wpisać z pomocą terapeuty/rodzica w dymek to, co mówią postaci z obrazka.
W zadaniu ćwiczyć można następujące konstrukcje:
Poziom trudny: konstruowanie pytań: o co te osoby pytają?
Ćwiczenie dotyczy niejednokrotnie trudnej operacji językowej, jaką jest przekształcenie składniowe z formy twierdzącej na pytającą. Rodzajów pytań, jakie za zadanie ma stworzyć dziecko jest ogromna ilość. Sugerowałabym przeprowadzenie ćwiczeń po wcześniejszym pogrupowaniu pytań pod względem składniowej struktury (pytania o podmiot, o okolicznik itp.).
W ćwiczeniu autorka przygotowała ilustracje ćwiczące następujące pytania:
Poziom trudny: konstrukcja: ktoś nie wie, jak coś zrobić
Zadanie zakłada ćwiczenie konstrukcji zdania złożonego podrzędnie dopełnieniowego o następujących schematach konstrukcyjnych:
Całościowy układ materiału
POZIOM ŁATWY
1. Rzeczowniki jednosylabowe
2. Rzeczowniki dwusylabowe
3. Czasowniki
4. Czasowniki: “miś kontra lala”
5. Orzeczenie (ma) + dopełnienie w bierniku
6. Orzeczenie (daje) + dopełnienie w bierniku
7. Orzeczenie (husia) + dopełnienie w bierniku
8. Orzeczenie (łapie) + dopełnienie w bierniku
9. Fleksja (odmiana, wyrazy łatwy pod względem fonetycznym) – KOGO/CO LUBI? – biernik
10. Fleksja (odmiana, wyrazy łatwy pod względem fonetycznym) – KOGO/CZEGO NIE LUBI? – dopełniacz
11. Fleksja (odmiana, wyrazy łatwy pod względem fonetycznym) – KOGO? – dopełniacz
12. Fleksja (odmiana, wyrazy łatwy pod względem fonetycznym) – CZEGO BRAKUJE? – dopełniacz
13. Fleksja (odmiana, wyrazy łatwy pod względem fonetycznym) – KOMU DAJE? – celownik
POZIOM ŚREDNI
14. Schemat zdania z biernikiem: Ktoś rysuje coś
15. Schemat zdania z biernikiem: Ktoś kupuje coś
16. Schemat zdania z biernikiem: Ktoś pokazuje coś
17. Schemat zdania z dopełniaczem: Czego brakuje komuś/czemuś?
18. Schemat zdania z dopełniaczem: Komuś/czemuś brakuje czegoś i czegoś
19. Schemat zdania z narzędnikiem: Z kim / z czymś?
20. Miejscownik: Bajka o kim / o czym?
21. Schemat z dania z celownikiem: …daje coś komuś
22. Schemat zdania z celownikiem: …robi zdjęcie komuś
23. Schemat zdania z biernikiem i celownikiem: Mikołaj przyniósł komuś coś
24. To samo orzeczenie (zbiera) – różne dopełnienia
25. To samo orzeczenie (ubiera) – różne dopełnienia
26. To samo orzeczenie (karmi) – różne dopełnienia
27.To samo dopełnienie (jabłka) – różne orzeczenia
28.To samo dopełnienie (woda) – różne orzeczenia
29. To samo dopełnienie (piłka) – różne orzeczenia
30. To samo dopełnienie (pies) – różne orzeczenia
31. To samo dopełnienie (jajko) – różne orzeczenia
32. To samo dopełnienie (lalka) – różne orzeczenia
33. To samo dopełnienie (miś) – różne orzeczenia
34. Wymienność podmiotów
35. To jest coś kogoś. / Ktoś mówi: To jest mój/moja/moje…
POZIOM TRUDNY/ZAAWANSOWANY
36. Zdania z wyrażeniami przyimkowymi: na czym leży?
37. Zdania z wyrażeniami przyimkowymi: co gdzie wkłada?
38. Zdania z wyrażeniami przyimkowymi: wychodzi / chodzi po czym?
39. Zdania z wyrażeniami przyimkowymi: wraca skąd / od kogo?
40. Ktoś dostał coś od kogoś
41. Ktoś idzie gdzieś po coś
42. Konstruowanie pytań: o co te osoby pytają?
43. Ktoś robi coś i ktoś robi coś
44. Ktoś robi coś i coś
45. Ktoś robi coś, a ktoś robi coś innego
46. Ktoś coś robi, ale dzieje się coś innego
47. Najpierw ktoś robi coś, a potem robi coś innego
48. Ktoś czeka, aż…
49. Ktoś nie wie, jak coś zrobić
50. Ktoś patrzy, jak…
51. To jest lala, która…
52. To jest miś, który…
53. Mowa zależna: ktoś mówi, że…
54.Ktoś mówi, żeby … (ciąg dalszy mowy zależnej)
55. Zdanie pojedyncze ze związkiem zgody
56. Zdanie złożone ze związkiem zgody
57. Czas przyszły/czas przeszły
Moje myślenie życzeniowe jako terapeuty, na widok przypadkowo utrwalonej sceny i załączonej na zdjęciach niżej, sprowadza się do pragnienia, by każde dziecko spotkane na mojej logopedycznej drodze, garnęło się do mówienia i językowych ćwiczeń, jak ta pszczoła do zestawu “Mów mi, jak mam to powiedzieć!”.
Pomoc wydana przez WIR, wiodącą markę publikującą dla nauczycieli, logopedów i rodziców. Recenzowany zestaw do kupienia tutaj.
