Pokonując drogę motorycznego i manualnego rozwoju (niezbędnego do rozwijania złożonej grafomotorycznej umiejętności pisania) i stając u szkolnego progu przeciętny sześciolatek lub siedmiolatek nie zawsze przygotowany jest do kolejnych rozwojowych wyzwań. Współczesność nie ułatwia dzieciom szkolnego i życiowego startu (m.in. czas wolny spędzają w pozycji siedzącej, tradycyjne narzędzia rysowania i pisania wraz z papierową kartką nierzadko zamieniane są na palec i ekran smartfona, dodatkowo istniejące w codziennej przestrzeni teksty nasycone graficznymi ozdobnikami i skrótami oraz przewaga obrazu nad słowem nie sprzyja utrwalaniu poprawnej pisowni). O wartościach płynących z odręcznego pisania donosi nie tylko neurobiologia, opisując poparty badaniami, a niezastąpiony wpływ pisania w tradycyjny sposób na inne procesy poznawcze, m.in. rozwój mowy. W ćwiczeniu techniki pisania uczniom i dzieciom przychodzi z pomocą „Nauka pisania” oraz „Sylaby i zdania do pisania”. Z kolei „Dysortografia” oferuje alternatywną metodę nauki ortografii i opanowania niełatwej sztuki poprawnej pisowni.
Aby dziecko zaczęło pisać i mogło bez większych problemów ćwiczyć się w technice pisania, jego rozwój motoryczny i manualny powinien przebiegać w sposób harmonijny. Następujące po sobie kolejno, a oczekiwane rozwojowo umiejętności dużej (m.in. obroty ciała, pełzanie, raczkowanie, siedzenie, chodzenie, wspinanie się, bieganie, jazda na rowerze, wykonywanie czynności samoobsługowych, osiąganie coraz to nowych umiejętności jak np. taniec, pływanie, jazda na rolkach) i małej motoryki (m.in. manipulacja niespecyficzna, później specyficzna, doskonalenie chwytu pęsetowego, bazgranie, budowanie konstrukcji na płaszczyźnie, czynności manipulacyjne takie, jak wkładanie klocków w otwory czy odkręcanie pokrywek, rysowanie linii pionowych, poziomych, krzyżyka, koła, odwzorowywanie linii i figur, rysowanie po śladzie, zamalowywanie powierzchni kartki lub wyznaczonych jej fragmentów) rzutują na bardziej precyzyjne grafomotoryczne umiejętności rysowania i pisania.
Szczegółowo o rozwoju motorycznym i manualnym dziecka oraz stymulacji ruchowej w pierwszym roku życia z praktycznego punktu widzenia we wpisie Bystrzak, geniusz, czempion – jak stymulować rozwój dziecka w pierwszym roku życia? CZ.2 SPRAWNOŚĆ MOTORYCZNA I MANUALNA.
Ogólna sprawność fizyczna człowieka, czyli potocznie rozumiany ruch, sprawna, również ćwiczona koordynacja całego ciała, ale i koordynacja wzrokowo-ruchowa, a nade wszystko sprawność ruchowa dłoni i palców dziecka żmudnie wypracowywana podczas wszelkiego rodzaju manipulacji (zabawkami – np. klockami, narzędziami – np. szczoteczką do zębów), budowania, lepienia, zgniatania, kolorowania, malowania stanowi punkt wyjścia do osiągania kolejnych, bardziej złożonych umiejętności tj. pisania – czytelnego i poprawnego.
Ze względu na współczesne uwarunkowania wspomniana droga motorycznego i manualnego rozwoju (niezbędnego do rozwijania grafomotorycznej umiejętności pisania) stających u szkolnego progu uczniów nie należy do krótkich i prostych. Nie wspominając o dzieciach zagrożonych dysleksją, dyslektycznych, z zaburzeniami integracji sensorycznej, z zaburzeniami motorycznymi lub z zaburzeniami w zakresie napięcia mięśniowego – droga ta jest z wiadomych względów bardziej kręta i wyboista.
Ponadto, grafomotoryka, czyli umiejętność rysowania i pisania, wymaga wielu dodatkowych umiejętności, m.in. zdolności naśladowania ruchów, wykonywania ruchów sekwencyjnych, precyzyjnych, koordynacji wzrokowo-ruchowej, percepcji wzrokowej i krótko już charakteryzowanej sprawności manualnej. Dodatkowo podczas pisania ze słuchu lub z pamięci do zestawu wypracowanych umiejętności dochodzi koncentracja, uwaga, pamięć słuchowa, a szerzej percepcja słuchowa.
Dwa spośród trzech prezentowanych we wpisie tytułów (Nauka pisania, Sylaby i zdania do pisania) wychodzą naprzeciw tym wymaganiom. Z ich pomocą dziecko etapami, krok po kroku wypracowuje i osiąga szerokie spektrum kompetencji i zdolności. Ponadto technika pisania skorelowana została z nauką czytania, co jest niezaprzeczalnym atutem tych pomocy. Trzecia pozycja (Dysortografia) przeznaczona dla czytających już uczniów odwołując się m.in. do czynności pisania (pisania po śladzie, przepisywania i pisania z pamięci) skupia się na poprawnym zapisie – kolejnym niemałym szkolnym i życiowym wyzwaniu.
Poniżej szczegółowy opis wspomnianych pomocy.
Zawartość:
- Moje sylabki. Ćwiczenia do nauki czytania metodą symultaniczno-sekwencyjną. Nauka pisania. Zeszyt ćwiczeń cz. 1 – 41 czarno-białych kart pracy formatu A4.
- Moje sylabki. Ćwiczenia do nauki czytania metodą symultaniczno-sekwencyjną. Nauka pisania. Zeszyt ćwiczeń cz. 2 – 46 czarno-białych kart pracy formatu A4.
- Moje sylabki. Ćwiczenia do nauki czytania metodą symultaniczno-sekwencyjną. Nauka pisania. Zeszyt ćwiczeń cz. 3 – 67 czarno-białych kart pracy formatu A4.
Wszystkie trzy części są zintegrowane z pakietem do nauki czytania Moje sylabki oraz szerzej z szerokim wachlarzem pomocy (link tutaj) objętych programem o tej samej nazwie, przeznaczonym do pracy z dziećmi z zaburzeniami komunikacji językowej, dziećmi z dysleksją oraz przedszkolakami i zerówkowiczami rozpoczynającymi naukę czytania.
Zestaw Nauka pisania przeznaczony jest dla dzieci uczących się czytać metoda sylabową. Materiał pojawiający się na kolejnych kartach pracy został podzielony zgodnie z kolejnymi etapami symultaniczno-sekwencyjnej metody wczesnej nauki czytania prof. Jagody Cieszyńskiej.
Zeszyt ćwiczeń cz. 1 zawiera materiał językowy przyswajany symultanicznie (samogłoski) i sekwencyjnie, tj. pierwsze sylaby otwarte ze spółgłoskami P, M, B, L, F, W, T, D, wyrazy z tymi sylabami i krótkie zdania. W Zeszycie ćwiczeń cz.2 znajdują się kolejne sylaby otwarte ze spółgłoskami S, Z, K, G, J, N, wyrazy, zdania i proste teksty zbudowane z tychże sylab. Zeszyt ćwiczeń cz.3 to ćwiczenia pisowni sylab otwartych i zamkniętych ze spółgłoskami: SZ, Ż, RZ, CH, H, Ł, Ć, DZ, CZ, DŻ, Ś, Ź, Ć, DŹ, R, Ń, wyrazy z samogłoskami nosowymi Ą, Ę oraz słowa, zdania i teksty z tymi sylabami.
Łączący czytanie z pisaniem schemat ćwiczeń opiera się na czynnościach:
- pisania po śladzie (linia przerywana),
- przepisywania (pod spodem, obok),
- samodzielnego pisania w liniaturze lub w wyznaczonych i zaznaczonych graficznie miejscach.
Samodzielne pisanie wyrazów nierzadko poprzedzają ćwiczenia wymagające zbudowania słów z rozsypanek sylabowych.
W zeszytach zastosowano metodę pisania wielkimi literami. Zestawy nie zawierają jednak wyłącznie ćwiczeń skupiających się na technice pisania. Karty wzbogacone zostały o zadania stymulujące rozwój małej motoryki (rysowanie po śladzie, labirynty, zamalowywanie określonych płaszczyzn) w połączeniu z ćwiczeniami percepcji wzrokowej (analiza i synteza wzrokowa – identyfikacje, obroty, przerysowywanie wzorów) oraz uruchamiającymi strategie lewopółkulowe (sekwencje, szeregi). Pojawiają się pojedyncze rebusy.
labirynt 
labirynt
rysowanie po śladzie rysowanie po śladzie 
rysowanie po śladzie
szereg 
szereg
sekwencja 
sekwencja 
sekwencja sekwencja sekwencja 
sekwencja
analiza i synteza wzrokowa – przerysowanie wzoru 
analiza i synteza wzrokowa – przerysowanie wzoru
analiza i synteza wzrokowa – obroty analiza i synteza wzrokowa – obroty
analiza i synteza wzrokowa – identyfikacja 
analiza i synteza wzrokowa – identyfikacja analiza i synteza wzrokowa – identyfikacja
Zawartość:
- 80 czarno-białych kart pracy formatu A4.
Obszerny materiał zawarty w zestawie kart podzielonych na cztery poziomy trudności wraz z zaproponowanym sposobem pracy pomaga rozwijać szeroko rozumianą umiejętność pisania, a więc technikę pisania, przepisywania, pisania z pamięci oraz pisania ze słuchu.
POZIOM 1 – „Sylaby otwarte” (str. 1-39):
- Str. 1 – zdania dwuwyrazowe; wyrazy dwusylabowe, zdania zbudowane z sylab otwartych, bez dwuznaków, spółgłosek miękkich i grup spółgłoskowych.
- Str. 2-9 – zdania trójwyrazowe, wyrazy dwusylabowe: sylaby otwarte, bez dwuznaków, spółgłosek miękkich i grup spółgłoskowych.
- Str. 10-39 – zdania trójwyrazowe (i więcej), wyrazy dwusylabowe lub trójsylabowe; sylaby otwarte, bez dwuznaków, spółgłosek miękkich i grup spółgłoskowych.
POZIOM 2 – „Sylaby otwarte, zamknięte i obudowane spółgłoskami” (str. 40-53):
- Zdania zbudowane z sylab otwartych i obudowanych spółgłoskami, bez dwuznaków, spółgłosek miękkich i grup spółgłoskowych.
POZIOM 3 – „Trudne głoski języka polskiego” (str. 54-78):
- Spółgłoski i zdania z:
- trudnymi głoskami języka polskiego „sz”, „ż”, „rz”, „h”, „ch”, „ł”, „c/dz”, „cz/dż”, „ś”, „ź”, „ć”, „ć”/„dź”, ”ń”,
- ze spółgłoskami zmiękczonymi p`, b`, m`, f`, w`.
- Zdania z samogłoskami „ą”, „ę”.
- Spółgłoski ubezdźwięczniające się na końcu wyrazu: p/b, t/d, f/w, s/z, k/g, c/dz , sz/rz, ć/dź.
POZIOM 4 – Zdania do podyktowania (str. 79-80)
Praca z kartami pracy polega na:
- czytaniu i przepisywaniu sylab i zdań,
- pisaniu z pamięci wcześniej przeczytanych sylab i zdań,
- pisaniu ze słuchu (dyktanda).
Zawartość:
- 72 kolorowych kart pracy formatu A4.
Zadania na kolorowych kartach dedykowane są dzieciom zagrożonym dysortografią lub dysleksją, uczniom, którzy taką diagnozę już otrzymali oraz przede wszystkim siedmio- i ośmiolatkom, u których nauka ortografii tradycyjną metodą (polegającą na pamięciowym opanowaniu reguł i umiejętności stosowania ich w praktyce) nie przynosi efektów.
Wykorzystując w praktyce mechanizmy globalnego, czyli prawopółkulowego zapamiętywania („fotografowania” wyrazów), autorka – Agnieszka Bala – stworzyła zestaw ćwiczeń idealny dla dzieci z predyspozycjami dysortograficznymi i dyslektycznymi, ale doskonały także do regularnego przyswajania poprawnej pisowni dla wszystkich uczniów.
Na 72 stronach pojawiają się więc wyrazy (najczęściej czytane i zapisywane przez dzieci w wieku 7-8 lat) sprawiające uczniom problemy z poprawnym zapisem ortograficznym. Tych 56 ortogramów to rzeczowniki konkretne w mianowniku, które pogrupowano po 8 w każdej z 7 kategorii semantycznych:
I. grupa (str. 1 – 13) – jeż, wiewiórka, nosorożec, hipopotam, mrówka, żubr, żaba, żółw
II. grupa (str. 14 -23) – samochód, hulajnoga, ciężarówka, helikopter, żaglówka, dźwig, łódka, łyżwy
III. grupa (str. 24- 35) – chleb, rzodkiewka, ogórek, herbata, miód, dżem, arbuz, jabłko
IV. grupa (str. 36 – 44) – drzwi, nóż, talerz, chusteczki, kubek, kuchenka, chochla, książka
V. grupa (str. 45 – 53) – żyto, przebiśnieg, wierzba, jeżyna, borówka, żołądź, żonkil, róża
VI. grupa (str. 54 – 62) – mundurek, nauczycielka, gumka, temperówka, pióro, śniadaniówka, globus, ołówek
VII. grupa (str. 63 – 72) – wózek, huśtawka, zjeżdżalnia, grzechotka, pluszak, wyścigówka, wieża, karuzela
Prawopółkulowy (globalny) mechanizm zapamiętywania prawidłowego zapisu polega na:
- wzrokowym zapamiętaniu wyrazu („fotografowanie” słowa),
- zapamiętywaniu jego brzmienia (czytanie słowa na głos),
- zapamiętywaniu ruchu prowadzonej ręki (pisanie po śladzie),
- koordynowaniu wzorku z ruchem ręki (przepisywanie wyrazu),
- utrwalaniu i sprawdzaniu pisowni (samodzielne pisanie wyrazu).
Zadania, zazwyczaj równoczesnego wzrokowego i słuchowego zapamiętywania wyrazu, odwołują się do wiedzy z różnych dziedzin (m.in. przyroda) i łączą aktywności motoryki małej z ćwiczeniami percepcji wzrokowej oraz innych funkcji poznawczych, np.:
- identyfikacja obrazka (jego części, cienia) z nazwą (etykietą z konkretnym słowem) lub tożsamych nazw ze sobą,
- łączenie definicji (zagadki) z nazwą przedmiotu (rozwiązaniem zagadki),
- rozwiązywanie krzyżówek poprzez wklejanie gotowego słowa,
- utrwalanie popularnych wyrażeń językowych,
- kategoryzowanie,
- dorysowywanie brakujących elementów do podpisanych obrazków,
- labirynty.
Zapamiętywanie ruchu prowadzonej ręki realizowane jest poprzez tradycyjne ćwiczenia pisania po śladzie.
Przepisywane wyrazy pojawiają się bez kontekstu (kolejno pod lub obok obrazka wraz z nazwą) lub jako uzupełnienie w dłuższych testach (wyrazy wypisane w ramce pod lub przed tekstem).
Z kolei podczas samodzielnego pisania wyrazów dziecko nie widzi już ortogramów, a jedynie wymagające nazwania i zapisania przedmioty je wyobrażające (bądź ich cienie).
Wszystkie pomoce wydane zostały nakładem Wydawnictwa WIR.
Jeśli chcesz nauczyć dziecko czytać, koniecznie zerknij na wpisy:
