Zrozumienie zależności przyczynowo-skutkowych przedstawianych za pośrednictwem historyjek obrazkowych uwarunkowane jest umiejętnością budowania szeregów i sekwencji, dostrzeganiem relacji między następującymi po sobie zdarzeniami, rozpoznawaniem znaczeń w obrazkach, ale i wyobrażaniem sobie działań i relacji mających miejsce przed czymś (co było najpierw, więc co jest przyczyną) i po czymś (co było później, więc jest skutkiem).
Przede wszystkim jednak układanie historyjki obrazkowej wymaga od dziecka rozumienia czasu, jego upływu, a więc i przemijania zdarzeń, następowania po sobie zmian, nierzadko powtarzających się. Ta jednoczesna linearności i cykliczność odzwierciedla także porządek języka. Linearny układ wyrazów w zdaniu wymaga cyklicznego użycia końcówek fleksyjnych i stosowania reguł gramatycznych.[efn_note]J. Cieszyńska, Metoda Krakowska wobec zaburzeń rozwoju dzieci, Kraków 2013, s. 425[/efn_note]
Między innymi dlatego zadania prezentujące linearny rozwój zdarzeń w czasie poprzedzają w terapii historyjki przyczynowo-skutkowe.
Myślenie przyczynowo-skutkowe, początkowo bardzo obrazowe, etapowo rozwija się w językową umiejętność tworzenia narracji. Aby działania terapeutyczne miały taki kierunek, układanie należy rozpocząć od ilustracji z sytuacjami dotyczącymi zdarzeń i przeżyć, których dziecko doświadczyło (było uczestnikiem) lub miało okazję obserwować (było świadkiem). W terapii tworzyć można zindywidualizowane sekwencje zdarzeń (utrwalane na zdjęciach, wspólnie wykonanych ilustracjach – także tych w dzienniczkach wydarzeń). Dziecko lub domownicy grają w nich główną rolę.
Stopniowe przechodzenie od 3- do 4-elementowych (i liczniejszych) historyjek, a więc mnoga ilość ćwiczeń myślenia przyczynowo-skutkowego wpływa również na umiejętność planowania własnych działań, przewidywania rezultatów i konsekwencji swoich i cudzych poczynań, a także unikania popełniania błędów.
Ogrom sytuacji bliskich doświadczeniom dziecka, zrozumiałe i linearnie uporządkowane sekwencje zdarzeń, proste pod względem fonetycznym, składniowym i leksykalnym opisy historyjek obrazkowych – wszystko to sprawia, że po WIR-owe propozycje dotyczące kształtowania języka i myślenia przyczynowo-skutkowego sięgam najczęściej. Oto moje propozycje z tej kategorii.
Zawartość
- 24 3-elementowych historyjek obrazkowych oraz etykiety z opisującymi je zdaniami (24 zafoliowane karty A5 + 10 kart z etykietami),
- instrukcja ze wskazówkami metodycznymi i rozwiązaniami,
- twarda teczka formatu A5 mieszcząca pomoce.
Zawartość
- 12 4-elementowych historyjek obrazkowych oraz etykiety z opisującymi je zdaniami (24 zafoliowane karty A5 + 6 kart z etykietami),
- instrukcja ze wskazówkami metodycznymi i rozwiązaniami,
- twarda teczka formatu A5 mieszcząca pomoce.
Dla kogo?
- dla rodziców wspierających mowę dziecka na wczesnym etapie jej rozwoju lub poszukujących pomocy edukacyjnych doskonalących naukę czytania dzieci,
- dla terapeutów do pracy z dziećmi z zaburzeniami komunikacji językowej (m.in. z niezakończonym rozwojem mowy, z opóźnionym rozwojem mowy, z afazją, z autyzmem, z zespołem Aspergera, z dysleksją, niesłyszących, z implantem ślimakowym, ze specyficznymi problemami w uczeniu).
Zalety zestawu
- czarno-białe uproszczone ilustracje, zwięźle przedstawiające konkretne sytuacje, pozbawione zbędnych szczegółów, które negatywnie mogłyby wpływać na koncentrację dzieci z zaburzeniami rozwojowymi,
- obrazki i etykiety drukowane na twardych, zafoliowanych kartach,
- przedstawione zdarzenia odwołują się do doświadczeń bliskich dzieciom (czynności z codziennej rutyny – jedzenie, mycie, ubieranie; popularne formy spędzania czasu w przedszkolu – słuchanie bajek, wykonywanie prac plastycznych, wspólne wycieczki; sytuacje z życia codziennego – odwiedziny znajomych, zabawy w czasie wolnym, choroba), także do różnych emocji (kłótnie z rówieśnikami, tęsknota za bliskimi, strach przed nieznanym, miłość względem rodziców). Prezentowane sytuacje budują w umyśle dziecka rzeczywisty obraz świata, oswajają z różnymi przeżyciami, m.in. przez utożsamienie siebie z bohaterem – tytułowym Bobo, wzmacniają pozytywne wartości (np. rodzinne wspólne spędzanie czasu, empatia, pomoc potrzebującym),
- dokładnie doprecyzowany słowny opis historyjek obrazkowych (autorski komentarz językowy nie jest obligatoryjny, stanowi jednak doskonały punkt wyjścia szczególnie w ćwiczeniach kładących nacisk na budowanie poprawnych struktur zdaniowych),
- prosty materiał językowy (wyrazy złożone z sylab otwartych, proste zdania pojedyncze najczęściej zbudowane z podmiotu i orzeczenia lub podmiotu,orzeczenia i dopełnień).
Jak wykorzystywać historyjki do ćwiczeń językowych?
Sposób 1.
Rodzic lub terapeuta układając przed dzieckiem kolejne obrazki tworzące sekwencyjną całość, relacjonuje przedstawione na nich zdarzenia, używa prostych zdań. Następnie zachęca dziecko do powtórzenia.
Sposób ten jest jednym z pierwszych etapów pracy z historyjkami obrazkowymi, proponowany na wczesnym etapie rozwoju dziecka. Zaznajamia z podstawową zasadą układania obrazków od lewej strony do prawej. To ważna reguła, którą dziecko przyswaja w miarę kolejnych ćwiczeń, o ile nie korzysta z innych pomocy typu plastikowe kieszonki lub folie z przegródkami, narzucające nielinearny sposób układania obrazków.
Sposób 2.
Kolejny sposób może być dopełnieniem poprzedniego etapu (historyjka została już ułożona, opowiedziana przez terapeutę i powtórzona przez dziecko) lub samodzielnym ćwiczeniem z wykorzystaniem historyjek obrazkowych (historyjka układana jest bez komentarza terapeuty). Następnie, w tej drugiej opcji, terapeuta lub rodzic krótko opisując jeden z wybranych obrazków, prosi o wskazanie konkretnej ilustracji. Sprawdza więc rozumienie komunikatu słownego (zgodność wybranego przez dziecko rysunku z opisem sytuacji przedstawionym przez terapeutę).
Sposób 3.
Polega na ułożeniu sekwencji obrazków i dołożeniu do nich etykiet ze zdaniami.
Ćwiczenie rozpoczynam od ułożenia wymieszanych kolejnością obrazków z góry na dół, jak zawsze podczas układania historyjek obrazkowych. Następnie istnieje kilka opcji zadania, w zależności od rozwoju i możliwości dziecka, tj.: terapeuta opowiada treść obrazka, dziecko robi to samodzielnie, terapeuta lub rodzic odczytuje zdania z etykiet, dziecko samodzielnie czyta, jeśli już potrafi. Dopiero teraz dziecko przystępuje do linearnego układania historyjki obrazkowej (od lewej do prawej) wraz z opowiedzeniem treści obrazków lub dołożeniem etykiet (jeśli “podpisywane” były nimi obrazki chwilę wcześniej).
Sposób 4.
Sposób 3. można ułatwić, pomagając tym samym dziecku rozpocząć ćwiczenie. W tym celu terapeuta lub rodzic kładzie pierwszy obrazek, opisuje go, a dziecku pozostaje kontynuować historyjkę obrazkową.
Sposób 5.
Można również ułożyć pierwszy i ostatni obrazek (gdy historyjka liczy min. 4 el.), zostawiając dziecku uzupełnienie sekwencji.
Sposób 6.
Etykiety z całymi zdaniami można także rozcinać, by poszczególne wyrazy posłużyły dziecku do samodzielnego układania zdania. Utrwalanie różnorodnych struktur gramatycznych (Podmiot + Orzeczenie, Podmiot + Orzeczenie + Dopełnienie, Podmiot + Orzeczenie + Dopełnienie bliższe + Dopełnienie dalsze) to świetne ćwiczenia programowania języka (począwszy od II. etapu programowania – szerzej o programowaniu języka pisałam tutaj) dedykowane dzieciom na kolejnych etapach pracy z historyjkami obrazkowymi.
Bobo i inni do kupienia tutaj, a Bobo w przedszkolu tutaj.