7 powodów, dzięki którym pokochacie „Dunię” Rose Lagercrantz i Evy Eriksson

Z czego wynika fenomen “Duni”? Czy to za sprawą hipnotyzującego wzroku, czyli wielkich i pełnych emocji oczu głównych bohaterów kreślonych ołówkiem Evy Eriksson? Czy może dzięki prostej, niezwykle przejrzystej dla młodego czytelnika warstwie językowej? A może na skutek wzruszającej treści – autentycznie przedstawiającej problemy, z którymi zmagają się młodzi bohaterowie serii? O wszystkich tomach i czynnikach absorbujących kolejne rzesze fanów (niekoniecznie żeńskich) Duni i Fridy we wpisie.

Szwedzki duet – pisarka Rose Lagercrantz oraz ilustratorka Eva Eriksson – stworzył serię siedmiu książek. W kolejności chronologicznej są to:

• “Moje szczęśliwe życie”,
• “Moje serce skacze z radości”,
• “Kiedy ostatnio byłam szczęśliwa”,
• “Życie według Duni”,
• “Do zobaczenia następnym razem”,
• “Szczęśliwy ten, kto dostanie Dunię”,
• “Lepsza miłość niż brak miłości”.

Zagadnienia serii skupiają się na uniwersalnych problemach dzieci w wieku wczesnoszkolnym:

• przyjaźni,
• pierwszych zauroczeniach,
• szkolnych perypetiach,
• przygodach w towarzystwie rówieśników.

Przede wszystkim jednak tematyka dotyczy przeżyć, emocji młodziutkiej, doświadczonej przez życie, choć mimo tego szczęśliwej, Duni. Nieprzeciętna jest to osobowość, naznaczona wyjątkowo niełatwą sytuacją rodzinną:

• jej mama zmarła po ciężkiej chorobie, gdy Dunia była mała;
• wychowuje ją tata, z pomocą dziadków;
• pół Włoszka, pół Szwedka, więc często bywa w rozjazdach (ona lub tylko tata);
• jej tata ulega poważnemu wypadkowi i długo dochodzi do zdrowia;
• próbuje zaakceptować nową dziewczynę taty.

Powszechne i znane młodym czytelnikom z autopsji problemy łączą się w książce z zagadnieniami nietypowymi, a przynajmniej rzadko przedstawianymi w książkach dla dzieci. Na szczęście literatura szwedzka nie zna podziału na kwestie dla dorosłych (tzw. tematy tabu) i dla dzieci.

Z całej serii bije autentyczność emocjonalna bohaterów, ich przeżyć, zachowań. Czytelnik poznaje szeroką gamę uczuć. Może je razem z nimi przepracować, oswoić. Przekonać się, że różne emocje mogą nam towarzyszyć na co dzień, a co ważne “nawet w chwilach nieszczęścia można i wolno odczuwać radość”.

• 

• 

• 

• 

• 

Również język – niepozowany, wiarygodny (proste komunikaty, dynamiczne, emocjonalne dialogi, częste dziecięce tłumaczenia zwrotów i wyrażeń frazeologicznych) doskonale oddaje prawdziwą naturę młodych bohaterów.

Autentyzm przeżyć, problemów i autentyzm języka bohaterów wynika z przyjętej narracji – mimo trzeciej osoby narratora, seria napisana jest z perspektywy dziecka.

Rose Lagercrantz z niebywałą lekkością i prostotą pokazuje to, co czują i myślą dzieci oraz w jaki sposób postrzegają świat.

Oczywiście ma się wrażenie, że przygody i emocje bohaterów opisuje Dunia, na co dodatkowo wpływa fakt pisania przez główną bohaterkę książki, której tytuł brzmi dokładnie tak, jak pierwszy tom serii. Ponadto w kolejnych tomach w fabule co jakiś czas pojawiają się wzmianki o kontynuowaniu tej pierwszej książki oraz kolejnych.

• 

• 

• 

• 

Czarno-białe szkicowane cienką kreską rysunki Evy Eriksson nienachalnie współprzedstawiają treść opowieści i emocje młodych bohaterów. Prosta i oszczędna formy, a jednak bogaty przekaz.

• 

• 

• 

Niezaprzeczalną wartością lektury serii jest wszechobecny, a niewymuszony optymizm głównej bohaterki, którego od niej można i trzeba się uczyć. Doświadczenia, którymi wypełniane jest jej życie nie należą wyłącznie do tych przyjemnych. Pomimo tego Dunia znalazła sposób na czerpanie radości – “wystarczy” doceniać te małe, najdrobniejsze chwile szczęścia, prozaiczne rzeczy i zdarzenia. Liczyć je przed snem, wspominać je, pisać o nich.

Seria okazuje się być trafionym wyborem dla samodzielnych czytelników. Tekst drukowany jest co prawda czcionką szeryfową, ale wyraźną i przejrzystą. Ponadto krótkie rozdziały, szerokie marginesy, duże odstępy między akapitami i większa niż standardowo interlinia, sprawiają, że ubywające szybko strony dodatkowo (prócz wciągającej treści) motywują do dalszego czytania.

Każdy tom serii ma niepowtarzalny charakter – ze względu na dorastającą na oczach czytelnika (ale nie dorosłą na końcu serii) bohaterkę, ciągle nowe przygody i doświadczenia dziewczynki oraz zmieniającą się formę opowieści. Dostrzeżone analogie do konkretnych gatunków literackich lub ich cech zaznaczam w podtytułach kolejnych części wpisu.

Wieczór. Dunia próbuje zasnąć. Liczy więc…. Nie, nie owce. Wymienia, ile razy była szczęśliwa. Taka właśnie jest – nieprzeciętna. Na pozór tylko nie wyróżnia się na tle swoich rówieśników. Emocjonalnie jest jednak bardzo dojrzałą (jak na swój wiek) i doświadczoną przez życie dziewczynką. Właśnie owy życiowy bagaż, ponadto nieprzeciętny – mimo spotykanych ją okoliczności – optymizm, prostoduszność i niespotykana na co dzień wrażliwość na świat, sprawiają, że ta drobnej postury osóbka skrada czytelnicze serce już od pierwszej strony powieści.

Początkowe karty “Mojego szczęśliwego życia” zapełnione zostają ogólną charakterystyką i krótką biografią młodziutkiej Duni posiadającej korzenie szwedzkie (od strony nieżyjącej mamy) oraz włoskie (jej tata pochodzi z Rzymu).

Jednak w gruncie rzeczy tom “Moje szczęśliwe życie” można nazwać wnikliwym studium przyjaźni – uczucia, które połączyło główną bohaterkę całej serii z Fridą – nowo poznaną koleżanką z pierwszej klasy szkoły podstawowej. Jest to zdecydowanie przyjaźń od pierwszego spojrzenia.

Więź między dziewczynkami nawiązuje się błyskawicznie i pogłębia z każdą chwilą. Jest prawdziwa, składają się więc na nią radości płynące ze zwyczajnej rutyny, momenty codziennych młodzieńczych starań. To te noce spędzone na niekończących się rozmowach, beztroskie godzinne huśtanie, ale i kłótnie, złości i oczywiście szybkie pojednania.

• 

• 

• 

• 

• 

Niestety przyjaźń dziewczynek czeka nie mała próba.

Po przeprowadzce Fridy do innego miasta Dunia czuje ogromną pustkę. Potem przychodzą długie chwile przygnębienia, zobojętnienia, a chwilami niepohamowanego płaczu.

Tęsknota wraca do niej codziennie, gdy tylko dostrzega puste krzesło przy swojej szkolnej ławce.

Najlepszej przyjaciółki nie jest w stanie zastąpić inna zwykła koleżanka, nawet dwie. Smutku nie załagodzi również ukochana prababcia. Ból po stracie Fridy mogą trochę tylko uśmierzyć rozmowy z nowo zakupionymi świnkami morskimi, ale tylko dlatego, że podobne zwierzęta ma jej życiowa powierniczka.

• 

• 

• 

Wyjazd najlepszej przyjaciółki nie przekreśla jednak ich więzi. Duni będzie dane liczyć kolejne dni i chwile, w których będzie szczęśliwa, również z Fridą.

Drugi tom to zapis dalszego ciągu wydarzeń zapoczątkowanych wyjazdem Fridy do Uppsali, czyli rozłąką dziewczynek, z którą żadna z nich nie może sobie poradzić. Jednak ze względu na typ narracji, to głównie o rozterkach Duni, jej wewnętrznych niepokojach i wcale nie pomniejszającej się tęsknocie za przyjaciółką można przeczytać w części: “Moje serce skacze z radości”.

Mimo beznadziejnej sytuacji, w której próbuje się odnaleźć (m.in. nawiązuje nowe znajomości) i przyszłości rysującej się w pesymistycznych barwach, główna bohaterka pozytywnie nastraja się do okoliczności. Tyle tylko, że otoczenie (przede wszystkim wspomniane koleżanki) wcale nie pomaga jej odnaleźć równowagi po wyprowadzce najlepszej przyjaciółki. Mika i Wiki, dwulicowe i egoistyczne rówieśniczki Duni, początkowo jej wierne towarzyszki zabaw, szybko obierają ją sobie za obiekt żartów, kpin i prześladowań. Wszystko dlatego, że Poducha, w którym obie się podkochują, właśnie dla Duni traci głowę. Ot, autentyczna rzeczywistość młodzieńczych lat!

• 

• 

• 

Dunia przez długi czas ze stoickim spokojem znosi pełne szykan odzywki i natarczywe spojrzenia Miki i Wiki. Jednak jej emocje sięgają zenitu, gdy bez żadnej krępacji dziewczyny szczypią ją w szkolnej stołówce.

Dunia daje się wtedy poznać z zupełnie innej strony. Również wizerunek dziewczynki rysowany ołówkiem Evy Eriksson w tej danej sytuacji odbiega od pozostałych portretów Duni. Ta wrażliwa, delikatna osóbka potrafi pokazać pazur (zęby) i zawalczyć o swoją godność.

• 

• 

• 

Sytuacja w stołówce, podczas której Dunia tryska ketchupem z butelki w stronę swoich prześladowczyń (i przez przypadek w nauczycielkę), to zdecydowanie moment przełomowy w książce. Głównej bohaterce w zależności od przyjętej perspektywy (np. taty, nauczycielki, Wiki i Miki) i kolejnych zakrętów akcji, raz narzucona zostaje rola oprawcy, innym razem ofiary.

Jak to jednak w serii bywa, historia musi skończyć się szczęśliwe (informacji tej nie można więc traktować jako zdradzania zakończenia fabuły :)).

Frida, mimo przeprowadzki, jest obecna w drugim tomie. Nierzadko bowiem gości we wspomnieniach Duni. Retrospekcje ich wspólnych przygód i rozmów dają głównej bohaterce siłę do pokonywania przeciwności losu, napawają ją optymizmem, dzięki któremu może skakać z radości mimo beznadziejnych okoliczności.

• 

• 

• 

Kolejny tom serii to następne i wcale nie mniej poważne wyzwania, z jakimi przyjdzie zmierzyć się Duni. W przedostatni dzień w pierwszej klasie dziewczynka dowiaduje się, że jej tatę potrącił samochód i w ciężkim stanie leży w szpitalu.

Młodemu czytelnikowi dane jest poznać i zgłębić dokładnie opisywany i rysowany stan emocjonalny młodziutkiej osoby, której życie nie szczędzi bolesnych doświadczeń.

• 

• 

Co i kto pozwoli przetrwać te najtrudniejsze dni jej życia? To uczucie, dzięki któremu po raz kolejny potrafi odnaleźć w sobie ziarno nadziei w beznadziejnej sytuacji. To ktoś, z kim czuje, że zawsze jest szczęśliwa.

Serie o Duni można czytać po kolei, ale nic nie stoi na przeszkodzie, by zacząć od dowolnego tomu. Na przykład tego, o którym najkrócej można napisać, że jest typową powieścią przygodową dla dzieci – słuchaczy (3-, 4- i 5-latków) oraz tych samodzielnie czytających (6-latków i starszych czytelników).

Czwarty tom to zapis wakacyjnych przygód Duni i Fridy na wyspie, do której ta ostatnia “tęskniła przez całe życie. Nawet o tym nie widząc”. To czas, który cudownie upływa na całodniowych zabawach, wspólnych niekończących się kąpielach, budowaniu szałasów, łowieniu ryb, czytaniu starych baśni, podglądaniu dzikich zwierząt, sprzedawaniu kawy i przekąsek przypływającym na wyspę turystom i tylko od czasu do czasu tęsknocie za tatą.

• 

• 

• 

Idyllicznie upływające chwile przerywa niepokój Duni, która pewnego ranka budzi się, przypominając sobie, że poprzedniego wieczoru jej tata nie zadzwonił, jak do tej pory miał w zwyczaju.

Intuicja nie zawodzi głównej bohaterki. Na wyspę przybywa kuzyn i babcia Duni. Ten pierwszy zdradza dziewczynkom, jego zdaniem, superciekawą tajemnicę – tata Duni ma dziewczynę!

Jak Dunia poradzi sobie w tej zupełnie nowej dla siebie sytuacji i w nowej roli? Na pewno z pomocą przyjdzie jej Frida. Gdy będzie trzeba, odprawi nawet czary. Bo “Życie według Duni” musi być życiem szczęśliwym.

Po wakacjach Dunia rozpoczyna drugą klasę i zwyczajem szkolnym udaje się z klasą na wycieczkę do Skansenu. Tam na każdym kroku prześladują ją Mika i Wika (te same, które w drugim tomie również ją gnębiły). W końcu nie wytrzymuje kolejnych złośliwości z ich strony i ucieka.

• 

• 

Osamotniona, błąkając się i zagłębiając w labirynt uliczek, szczęśliwym zbiegiem okoliczności natrafia na Fridę i jej klasę z Uppsali. Razem z najlepszą przyjaciółką ucieka po raz drugi, tym razem przed znienawidzoną przez Fridę grupą z jej nowej szkoły. Później jeszcze kilkakrotnie umyka dozorcy muzeum.

• 

• 

W końcu docierają do podwórka pełnego krzaków róż. Tam dokonuje się prawie rytualne przypieczętowanie ich przyjaźni – dziewczynki zakopują pod ziemią łańcuszki z połówkami tego samego serca na znak, że już nigdy nic nie zdoła ich rozłączyć.

Obrzęd przerywa biegnąca obok grupka dzieci z Uppsali, która siłą zabiera Fridę. Równocześnie dozorca postanawia doprowadzić od dawna poszukiwaną Dunię do jej nauczycielki i klasy. Korzystając z chwili, nie przekonana do zakopywania pod ziemią łańcuszków Dunia, odnajduje je i zabiera ze sobą. Niestety kilka minut później po naszyjniki wraca również Frida, a wtedy przerażona uzmysławia sobie, że jej przyjaźń z Dunią jest zagrożona.

• 

• 

Czy po tych wszystkich wydarzeniach (kilkakrotnej niesubordynacji względem ustalonych przez dorosłych zasad, tajemniczego – tylko dla jednej z dziewczynek – zniknięcia łańcuszków) dziewczynkom dane będzie się jeszcze spotkać? Tym razem ostatnią deską ratunku może być tylko Wera – dziewczyna taty Duni. Czy główna bohaterka zaakceptuje nową towarzyszkę życia swojego taty, przełamie się i poprosi ją o pomoc?

Trwają ferie zimowe w drugiej klasie. Dunia spędza je u babci i dziadka, ponieważ tata – ostatnio bardzo przygnębiony – wyjechał do Rzymu, by przemyśleć kilka spraw. Smutek wywołany nieobecnością taty, dodatkowo potęguje odwieczna tęsknota za Fridą. A gdyby tak odwiedzić Fridę? Przecież ma za jakiś czas urodziny. Dunia wpada na pomysł, że sama osobiście będzie najlepszym prezentem dla swojej przyjaciółki.

Niespodziewanie babcia Duni podziela jej entuzjazm i przystaje na pomysł wyjazdu. Przekonuje dziadka, ustala wszystkie szczegóły (jak się później okaże jednak nie wszystkie i nie precyzyjnie) i odstawia wnuczkę do pociagu, bo okoliczności sprawiają, że główna bohaterka musi jechać sama.

Czy Dunia przezwycięży swój strach i wyruszy w pierwszą samotną podróż? Czy spotka Fridę? Będzie zimno, będzie samotnie, będzie niebezpiecznie, będzie beznadziejnie, ale na koniec pojawi się uśmiech na twarzy Duni.

Gdzie jest Dunia? – zastanawiają się Poducha, Mattis i Beni, czyli koledzy z klasy Duni, czekając pod (jak się chwile później okazuje) pustym domem koleżanki, by podarować jej wielkanocne jajo pełne słodyczy. Nie widzieli się z nią od siedmiu tygodni, czyli od ferii zimowych, kiedy to zachorowała.

Gdzie jest Dunia? – zachodzi w głowę również Frida przebywająca na wakacyjnej wyspie. W końcu postanawia napisać list poszukiwawczy w butelce i wrzucić go do morza.

Dunia przebywa w szpitalu na skutek komplikacji po anginie, której nabawiła się podczas nieudanej podróży do Fridy opisanej w części “Szczęśliwy ten, kto dostanie Dunię”. Tam czuwa przy niej babcia, dziadek, tata, a na specjalne życzenie półprzytomnej Duni, również Wera.

Po raz drugi w serii pojawia się znamienna scena w szpitalu. Pierwszy raz, po wypadku taty, to Dunia wielkim uczuciem i głośnym krzykiem, wybudzała tatę ze śpiączki. Tym razem jest dokładnie odwrotnie – nad poważnie chorą Dunią czuwa jej tata.

Sala szpitalna staje się również miejscem innej ważnej sceny, można by rzec filmowej. Oto Giannini oświadczy się (dość niekonwencjonalnie, kilkakrotnie, a co najważniejsze, dzięki dobitnemu dopingowi Duni) Werze.

Po oświadczynach jednak nie będzie wielkich przygotowań do ślubu. Nie będzie dwóch druhen (Duni i Fridy) sypiących płatki róż, nie będzie białej sukni panny młodej, nie będzie kościoła wypełnionego tłumem ludzi, nie będzie marsza weselnego, nie będzie księdza i uroczystej przysięgi, którą nakaże powtórzyć przyszłym małżonkom…

Będzie za to: długa podróż do Rzymu, namiastka włoskiej historii i kultury, rodem z przewodnika turystycznego, zabarwiona reakcjami znudzonej zwiedzaniem Duni, będzie zguba (nawet dwie), będzie “Słoneczko”, będzie Frida (choć inna niż w poprzednich seriach) i będzie “Moje szczęśliwe życie, część druga”.

• 

• 

• 

Owocnej lektury!

O Duni i jej tacie, ich wzajemnych relacjach przeczytać można we wpisie Tata – pierwszy bohater każdego dziecka. W książce i w życiu.

Całą serię o Duni przełożyła ze szwedzkiego Marta Dybula, a Wydawnictwo Zakamarki wydało. Do kupienia tutaj.

Nie chcesz, by ominął Cię kolejny wpis? Polub Przystanek Rodzinka na Facebooku.

Lubię