System Edukacji PUS – powszechne i sprawdzone przez pokolenia narzędzie do nauki, zabawy i terapii

Bez względu na to, czy jesteście nauczycielem edukacji przedszkolnej lub wczesnoszkolnej, terapeutą pracującym z dziećmi z różnymi dysfunkcjami rozwojowymi czy opiekunem realizującym edukację domową lub po prostu rodzicem szukającym dla swojego dziecka pomocy edukacyjnych rozwijających jego kompetencje i umiejętności, równocześnie przyuczając go do samodzielności w kontekście zaradności, ale i samokształcenia, System Edukacji PUS sprawdzi się w waszej pracy lub w domu. W czym tkwi ponadczasowość i unikalność tego systemu edukacji oraz jak pracować z PUS-ami?

Łączący naukę, zabawę i terapię kilkudziesięcioletni (!) System Edukacji PUS to wciąż aktualne narzędzie dydaktyczne.

To system kompleksowy i cały czas rozwijany o kolejne zakresy tematyczne. Dziś tworzy go już ponad 130 książeczek o różnorodnej tematyce (m.in. literatura dziecięca, geografia, historia, przyroda, język angielski i niemiecki, gramatyka języka polskiego) i jednocześnie szerokim zakresie kształconych sprawności (przede wszystkim koncentracja i uwaga, spostrzeganie wzrokowe, logiczne myślenie). Poszczególne pozycje łączy jeden z kilku kolorów odpowiadający zadaniom bardziej o charakterze humanistycznym i językowym (ciemnozielone), typowo matematycznym (ciemnoniebieskie) lub logicznym i spostrzegawczym (pomarańczowe). Załączam nasze ulubione cykle:

Pomarańczowe:

• Seria: Rusz głową. Gry i zabawy logiczne – zadania idealne dla dzieci etapu wczesnoszkolnego, ćwiczą m.in. spostrzeganie, koncentrację uwagi, zapamiętywanie oraz analizę i syntezę wzrokową.

• Seria: Koduj, szyfruj. Ćwiczenia wprowadzające do kodowania – wspomnę o niej na końcu wpisu, charakteryzując na jej przykładzie sposób pracy z zestawem kontrolnym oraz reguły konstruowania ćwiczeń.

• Seria: Skoncentruj się. Zabawowe formy ćwiczeń na koncentrację – ćwiczenia opierają się na urozmaiconym materiale graficznym, zarówno tematycznym (m.in. zwierzęta, jedzenie, zabawki), jak i atematycznym (diagramy, litery, piktogramy, symbole, domino). Poprzez identyfikowanie, porównywanie, różnicowanie, segregowanie, jednocześnie wnikliwe analizowanie kształtów, wielkości, położenia i tła obiektów następuje wydłużenie koncentracji uwagi dziecka. To, według mnie, jeden z lepszych zbiorów ćwiczeń dedykowanych treningowi koncentracji. Jest też z nami najdłużej.

• Seria: 100 pytań i odpowiedzi – wyróżniają ją czarno-białe ilustracje, szeroki zakres prezentowanej wiedzy o świecie (świat roślin i zwierząt, zdrowie), forma quizu, częste rebusy, mnogość zadań odwołujących się do umiejętności spostrzegania wzrokowego.
• Seria: Ćwiczenia w orientacji – zadania zogniskowane są wokół umiejętności dotyczących orientacji przestrzennej, wyznaczania kierunków w przestrzeni, wzajemnego położenia obiektów i zjawisk, porównywania ich pod względem wielkości, szerokości, wagi itp.
• Seria: Dla Przedszkolaków. Zabawy i ćwiczenia ogólnorozwojowe dla najmłodszych – szereg ćwiczeń i zabaw ogólnorozwojowych w formie obrazkowej dla przedszkolaków już od 3. roku życia.
• Seria: Idę do szkoły. Doskonalenie koncentracji i logicznego myślenia – seria dedykowana dla starszych przedszkolaków i dzieci rozpoczynających naukę w szkole realizuje treści m.in. z podstawy programowej edukacji przedszkolnej.

Ciemnozielone:

• Seria: Doskonalenie słuchu fonemowego oraz czytania i pisania – zadania pozwalają ćwiczyć umiejętności artykulacyjne, analizę i syntezę słuchową oraz szeroko rozumianą świadomość językową, które potrzebne są do nauki czytania i pisania.
• Seria: Czytanie ze zrozumieniem – seria stworzona w oparciu o lektury szkolne oraz popularne teksty z literatury dziecięcej, w tym wiersze i prozę, ćwicząca czytanie ze zrozumieniem.
• Seria: Dyslektyczne potyczki – przeznaczona dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym, dzieci zagrożonych dysleksją, dyslektycznych oraz z zaburzeniami komunikacji językowej seria składa się z zadań językowych i obrazkowych.
• Seria: Logopedyczne potyczki – seria dedykowana jest dzieciom mającym problemy z automatyzacją głosek szeregu szumiącego, ciszącego, syczącego oraz L-R. Utrwalanie prawidłowej wymowy głosek odbywa się przy okazji ćwiczeń m.in. kategoryzowania, szeregowania czy układania sekwencji.

Ciemnoniebieskie:

• Seria: Matematyka konkretna – jedna z naszych ulubionych serii, szczególnie jej druga część, w przystępnej formie przybliża pojęcie czasu, a wielość i różnorodność ćwiczeń oraz ściśle przestrzegana zasada stopniowania trudności sprawia, że nauka znajomości zegara i kalendarza przebiega bardzo sprawnie.
• Seria: Matematyka na wesoło – z nią dodawanie i odejmowanie, zadania tekstowe, a nawet złożone łamigłówki stają się dosłownie zabawą. To zbiór zadań utrwalający podstawowe działania matematyczne oraz doskonalący umiejętności wykonywania ich w pamięci.

W skład serii wchodzi aż 5 części: Dodawanie i odejmowanie w zakresie 12 (działania matematyczne ujęte w atrakcyjnie graficzną formę, mobilizują do wykonywania nie zawsze łatwych pamięciowych operacji), Dodawanie i odejmowanie w zakresie 20, Zadania tekstowe cz. 1 i cz. 2 (zadania tekstowe dotyczą praktycznych obliczeń i związanych z nimi codziennych sytuacji – przeliczanie pieniędzy podczas zakupów w sklepie, ważenie, odczytywanie czasu na zegarze; odwołują się także do literatury dziecięcej – m.in.”Rzepki” J. Tuwima), Łamigłówki (bazujące na logicznych łamigłówkach).

• Seria: Liczę w pamięci – mnogość przykładów pozwala opanować dodawanie i odejmowanie do 1000, a mnożenie i dzielenie do 100.

Poszczególne książki zdecydowanie utrwalają zdobytą już wiedzę dziecka, a dalekie od klasycznych form podawczych ćwiczenia rozwijają jego aktywność poznawczą, mobilizując do sięgania do innych źródeł informacji w celach uzupełniania wiadomości (np. oryginalnych i całych tekstów lektur, encyklopedii, przewodników turystycznych, podręczników do historii, słowników językowych, frazeologicznych, szkolnych podręczników w tradycyjnej lub cyfrowej formie).

Pierwsze lektury. Ćwiczenia utrwalająco-sprawdzające dla dzieci w klasach I-II lub np. seria: Czytanie ze zrozumieniem utrwalają oczywiście znajomość treści przeczytanych utworów, sprawdzają stopnień ich zrozumienia, ale i mobilizują do sięgania do całych tekstów.

Ćwiczenia każdej publikacji odwołują się do ogólnej wiedzy dziecka nie tylko na jednym poziomie. Wszelkie wątpliwości, niewiedza (mająca swoje uzasadnienie w toku nauki) uniemożliwiające całościowe wykonanie zadania uruchamiają mechanizm działania i poszukiwania “brakującego ogniwa”, czyli odpowiedzi zakodowanej na konkretnym tafelku. Np. w Koduj, szyfruj 1 jedno z ćwiczeń wymaga posiadania wiedzy o charakterystycznych zabytkach i miastach Europy. Jeśli dziecko nie zna lokalizacji wymienionych zabytków, a chce poznać (ułożyć) cały kod odpowiedzi i sprawdzić go z podanym w książce, mimowolnie zachęcane jest do poszukiwania poprawnej odpowiedzi.

Wspomniany już wyżej mechanizm poszukiwania zakodowanej odpowiedzi w konkretnym tafelku, by uzyskać kompletną układankę z obrazkowym kodem uczy wytrwałości w dążeniu do celu. Każdy typ ćwiczenia to 12 zadań, a każde zadanie ma tylko jedno rozwiązanie. 12 to optymalna liczba przykładów. Dziecko jest w stanie pojąć regułę zadania, przećwiczyć daną sprawność (np. zasadę symetrii względem osi pionowej), a jednocześnie nie znudzić się rodzajem przygotowanych ćwiczeń.

Samokontrola dziecka, czyli układanie klocków sprawdzających w zestawie kontrolnym jest w Systemie PUS czymś unikalnym i nie do przecenienia. Dziecko pracując z książkami i zestawem kontrolnym PUS może samodzielnie sprawdzić poprawność swoich odpowiedzi. Jeśli znajdzie błąd, samodzielnie go poprawia. Satysfakcja z zadania i motywacja do dalszych ćwiczeń to gwarancja rozwoju.

Osobiście fenomen PUS-ów jest mi bliski, gdyż sama w dzieciństwie korzystałam z wielu dostępnych już wtedy książek i poręcznego zamykanego plastikowego pudełka z 12 ponumerowanymi klockami (jak się również okazało podczas tworzenia wpisu – wielu znajomych również go zna). O ile zdania z poszczególnych książek rozwijają jasno określone kompetencje i ćwiczą ważne na różnych etapach rozwoju umiejętności, o tyle sposób wykonania ćwiczeń i sprawdzania odpowiedzi, dla nieznających Systemu PUS, wymaga wyjaśnienia.

Jak pracować z zestawem PUS?

• Przygotowanie zestawu kontrolnego PUS do ćwiczenia – wszystkie klocki ułożone cyfrą do góry muszą znajdować się w górnej części pudełka, w dolnej natomiast muszą być widoczne nadrukowane numery od 1 do 12.

• Przeczytanie polecenia do konkretnego ćwiczenia i rozwiązywanie kolejnych przykładów zgodnie z regułą – numer klocka to numer zadania, a numery odpowiedzi to równocześnie numery nadrukowane na dolnej części pudełka – tam należy postawić klocek z widocznym numerem.

• Zamknięcie pudełka po wykonaniu wszystkich przykładów, odwrócenie go na drugą stronę i otwarcie – jeśli ćwiczenie zostało wykonane poprawnie w całości, to otrzymany wzór jest identyczny, jak ten zamieszczony obok wykonywanego zadania w książce. Jeśli wzór nie jest taki sam, oznacza to, że jakiś przykład (jakieś przykłady) wymaga poprawy – taki, którego ułożenie różni się od tego ze wzoru. Należy wyjąć te klocki, zamknąć pudełko, odwrócić go i otworzyć ponownie, a następnie wykonać ćwiczenia, których numery znajdują się na wyjętych klockach. Ponowne sprawdzenie przebiega tak, jak opisane wyżej.

Szerokie spektrum tematów, ćwiczonych umiejętności i różny poziom trudności przygotowanych zadań sprawia, że System PUS sprawdza się w przedszkolu, w szkole i w domu. Służy do nauki, zabawy i terapii zarówno indywidualnej, jak i grupowej (w zależności od ilości zestawów dodatkowo ćwiczy się współpracę i cierpliwość).

Kolejną zaletą Systemu PUS jest cena – niewiarygodnie przystępna. Koszt pojedynczej i najdroższej (!) książki na stronie Wydawnictwa Epideixis wynosi 15,50 zł. Zestaw kontrolny PUS służy do nauki i zabawy z wszystkimi książeczkami PUS. Kosztuje 39 zł.

Ćwiczenia, zagadki i łamigłówki zawarte w książeczkach „Gimnastyka wzroku i umysłu 1” oraz „Namyślankach wzrokowych” usprawniają:

• analizę i syntezę wzrokową,
• koncentrację
• spostrzeganie i różnicowanie znaków, kształtów i całych układów
• logiczne myślenie.

Ćwiczenia percepcji wzrokowej przygotowane zostały w oparciu o materiał czarno-biały, co zdecydowanie ułatwia skupienie na zadaniu i wspomaga procesy poznawcze. Do treningu i wspierania percepcji wzrokowej sprawnie włączone zostały zagadnienia m.in. matematyczne (m.in. arytmetyka), geograficzne (odczytywanie współrzędnych) i przyrodnicze (tropy leśnych zwierząt, zwierzęta gospodarstwa domowego).

Na hasło „ułamki” statystycznemu uczniowi podstawówki rzednie mina. Nam sprawdza się pomoc, która:

• przybliża dzieciom pojęcie ułamka i doskonali umiejętność posługiwania się ułamkami w konkretnych sytuacjach i praktycznych (!) sytuacjach,
• pomaga doskonalić umiejętność dodawania i odejmowania ułamków zwykłych, porównywania i określania ich wielkości, dopełniania do całości, a także zmianę ułamków na liczby całkowite i odwrotnie.

Ćwiczenia w książeczkach wspomagają i wprowadzają uczniów zerówki i pierwszych klas szkoły podstawowej do zagadnień związanych z kodowaniem i odszyfrowywaniem informacji, rozumianych jako określony sposób myślenia polegający na dostrzeganiu reguł, prawidłowości i analogii.

W treningu kodem stają się:
– kolory (ciągi i zestawienia kolorów),
– kształty, tworzone z nich figury,
– cyfry (w przypadku uzupełniania sudoku),
– kierunki w przestrzeni,
– litery i cyfry ujęte w formie tradycyjnych układów współrzędnych,
– znaki i symbole graficzne.

Seria „Od kropki do kodu” okazuje się być niestandardowym wprowadzeniem dzieci w zagadnienia związane z programowaniem.

Ta seria jest moim ostatnim odkryciem i jednocześnie najwnikliwiej (ponieważ stopień trudności konkretnych zadań wymaga 100% skupienia i dłuższej chwili zastanowienia) studiowanym przez dzieci zbiorem różnych typów ćwiczeń.

Jak każdą książeczkę, serię rozpoczyna przejrzysta instrukcja sposobu wykonania ćwiczeń z wykorzystaniem zestawu kontrolnego przygotowana w oparciu o konkretne ćwiczenie zawarte w publikacji.

Każde ćwiczenie ma swój tytuł i zamieszczone pod nim opisowe wyjaśnienie, co należy odkodować lub przeciwnie, co wymaga zaszyfrowania. Dokładna prezentacja jest bardzo pomocna podczas rozwiązywania ćwiczeń w kodowaniu. To ważna część składowa zadania. Opis sposobu wykonania konkretnych zadań nie jest bowiem obecny we wszystkich książeczkach z Systemu PUS (w części występują jednozdaniowe instrukcje bądź autorzy pomijają opis na rzecz czytelniczej intuicji w rozwiązywaniu zadań).

Materiał, w oparciu o który przygotowano zadania jest zarówno tematyczny (ilustracje, zdjęcia, mapa), jak i atematyczny (występuje więc kod literowy, symboliczny, cyfrowy, dzieci kodują, wykorzystując też kolory, piktogramy itp.). Ten drugi zdecydowanie dominuje.

Publikacja zawiera przykłady kodowania, z którymi dziecko spotyka się na co dzień. Poszczególne ich rodzaje połączono z szerokim zakresem ćwiczonych sprawności i wykorzystanych tematów, wśród którego wymienić można: geografię (zabytki miast Europy, flagi państw Europy, flora – nazwy kwiatów, nazwy rzek w Polsce, współrzędne geograficzne), język polski (rzeczowniki) i przede wszystkim matematykę (symetria względem osi pionowej, dodawanie z uwzględnieniem zasad sudoku, mnożenie i dzielenie w pamięci, obroty figur i wzorów o 90%, sekwencje ruchów, sekwencje symboli, labirynty na płaszczyźnie, percepcja wzrokowa – w tym dopełnianie wzorów, identyfikowanie wzorów, kalendarz).

PUS-y doskonale sprawdzają się nie tylko jako pomoc dydaktyczna w szkole czy gabinecie terapeuty (logopedy, pedagoga czy psychologa). Nam przydają się w podróży. Wystarczy stoliczek w pociągu czy samolocie (lub pomocna dłoń mamy lub brata siedzącego obok) i ‘pusować’ można wszędzie.

Owocnej zabawy i nauki!

Wybór wszystkich publikacji w ramach Systemu PUS znajduje się na stronie Wydawnictwa Epideixis.